with troops

praesĭdĭum, ii, n. [praeses].

Lit., a presiding over; hence, defence, protection, help, aid, assistance; esp. of soldiers who are to serve as a guard, garrison, escort, or convoy:

proficisci praesidio suis,

Nep. Ages. 3:

praesidio esse alicui,

id. ib. 7: Caes. B. G. 1, 44:

hanc sibi rem praesidio sperant futuram,

Cic. Verr. 2, 5, 65, § 167:

tectus praesidio firmo amicorum,

id. Sull. 18, 51:

absque me foret et meo praesidio, etc.,

Plaut. Pers. 5, 2, 61:

ut meae stultitiae in justitiā tuā sit aliquid praesidii,

Ter. Heaut. 4, 1, 33:

in tutelā ac praesidio bellicae virtutis,

Cic. Mur. 10, 22:

Veneris praesidio ferox,

Hor. C. 1, 15, 13.—Esp. of soldiers acting as a guard, convoy, escort:

legiones, quae praesidio impedimentis erant,

Caes. B. G. 2, 19:

regale,

Hor. Ep. 2, 2, 30.—

Transf.

That which aids, defends, or protects, defence, assistance, protection:

ad hoc ipsum judicium cum praesidio venit,

Cic. Rosc. Am. 5, 13:

armatorum,

id. Phil. 2, 44, 112; cf.:

O et praesidium,

protector, Hor. C. 1, 1, 2:

quantum praesidium perdis,

Verg. A. 11, 58.—

In partic., in milit. lang., those who by their presence protect a place, a camp, or a supply of arms or provisions, a guard, garrison, convoy, escort, troops, soldiers, etc.:

praesidium est dictum, quia extra castra praesidebant loco aliquo, quo tutior regio esset,

Varr. L. L. 5, § 90 Müll.:

occupatoque oppido, ibi praesidium collocat,

garrison, Caes. B. G. 1, 38:

(turres) praesidiis firmare,

with a garrison, with troops, Sall. J. 23, 1:

quam (Italiam) praesidiis confirmaretis,

Cic. Agr. 1, 5, 16:

obsidere atque occupare,

id. ib. 2, 28, 75:

ex oppido educere,

Caes. B. C. 1, 13:

dimittere,

Cic. Fam. 2, 17, 3:

oppido imponere,

Liv. 24, 7:

praesidium dedit, ut eo tuto perveniret,

an escort, Nep. Ep. 4, 5:

praesidium ex arce expellere,

a garrison, id. ib. 10, 3:

praesidium ex regionibus depellere,

id. Paus. 2, 1:

praesidia interficere,

troops, id. Milt. 4, 1:

praesidia custodiasque disponere,

posts, pickets, Caes. B. G. 7, 55:

Italia tota armis praesidiisque tenetur,

troops, Cic. Att. 9, 3, 1:

praesidia deducere,

Caes. B. G. 2, 33:

galeatum ponit ubique Praesidium,

Juv. 8, 239.—

Any place occupied by troops, as a hill, a camp, etc.; a post, station, intrenchment, fortification, camp:

qui propter metum praesidium relinquit,

leaves his post, Cic. Tusc. 3, 8, 17:

praesidio decedere,

Liv. 4, 29:

procul in praesidio esse,

Nep. Timol. 1, 4:

praesidium occupare et munire,

Caes. B. C. 3, 45:

cohortes ex proximis praesidiis deductae,

id. B. G. 7, 87:

milites in praesidiis disponere,

id. ib. 7, 34:

in praesidiis esse,

in the camp, with the army, Cic. Lig. 9, 28:

in adversariorum praesidiis,

id. Rosc. Am. 43, 126:

posito castello super vestigia paterni praesidii,

fort, Tac. A. 1, 56:

obsidium coepit per praesidia,

redoubts, id. ib. 4, 49.— Trop.:

de praesidio et statione vitae decedere,

Cic. Sen. 26, 73.—

In gen., aid, help, assistance of any kind, Plaut. Pers. 1, 3, 45:

quod satis esset praesidii, dedit,

every thing needful for his support and safety, Nep. Them. 8, 5:

quaerere sibi praesidia periculis, et adjumenta honoribus,

Cic. Imp. Pomp. 24, 70:

magnum sibi praesidium ad beatam vitam comparare,

id. Tusc. 2, 1, 2:

omnibus vel naturae, vel doctrinae praesidiis ad dicendum parati,

id. de Or. 1, 9, 38:

me biremis praesidio scaphae tutum aura feret,

Hor. C. 3, 29, 62:

ad praesidium aquae calidae decurritur,

Col. 12, 50:

praesidia afferre navem factura minorem,

Juv. 12, 56.— Trop., defence, protection, help:

fortissimum praesidium pudoris,

Cic. Sull. 28, 77:

insigne maestis praesidium reis,

Hor. C. 2, 1, 13:

si qua aliunde putas rerum exspectanda tuarum, Praesidia,

Juv. 7, 23.—

In partic., a remedy against diseases:

aurium morbis praesidium est,

Plin. 22, 22, 44, § 90:

contra serpentes praesidio esse,

id. 28, 4, 7, § 35.

* * *

cōpĭa, ae, f. [co-ops], abundant power, wealth, riches, abundance (very freq. in all periods and species of composition).

Of material objects.

Of possessions, resources, wealth, supplies, riches, prosperity (syn.: divitiae, opes;

opp. inopia): pro re nitorem et gloriam pro copiā,

Plaut. Aul. 3, 6, 5: divitiarum fructus in copiā est;

copiam autem declarat satietas rerum et abundantia,

Cic. Par. 6, 2, 47; Plaut. Cist. 1, 1, 32:

copiis rei familiaris locupletes et pecuniosi,

Cic. Rosc. Com. 15, 44:

utrum copiane sit agri, vectigalium, pecuniae, an penuria,

id. Inv. 2, 39, 115:

frugum,

id. Dom. 7, 17: publicani suas rationes et copias in illam provinciam contulerunt, id. Imp. Pomp. [p. 467] 7, 17:

circumfluere omnibus copiis atque in omnium rerum abundantiā vivere,

id. Lael. 15, 52 and 55; id. Deiot. 5, 14; Caes. B. G. 4, 4 fin.; Hor. C. 3, 29, 9:

Plenior ut si quos delectet copia justo,

id. S. 1, 1, 57:

Si recte frueris non est ut copia major Ab Jove donari possit tibi,

id. Ep. 1, 12, 2; Ov. M. 8, 838:

exercitus omnium rerum abundabat copiā,

Caes. B. C. 1, 49:

abundans omni copiā rerum est regio,

Liv. 29, 25, 12: bonam copiam ejurare, to abjure property, i. e. to declare one's self exempt through poverty, Cic. Fam. 9, 16, 7.— Poet.:

omnis copia narium ( = luxus odorum, Schol.),

Hor. C. 2, 15, 6.—

In respect to other objects, fulness, copiousness, multitude, number, abundance:

meretricum,

Plaut. Bacch. 3, 6, 34:

tanta copia venustatum aderat,

id. Poen. 5, 4, 5:

quorum (librorum) habeo Antii festivam copiam,

Cic. Att. 2, 6, 1:

tanta copia virorum fortium atque innocentium,

id. Imp. Pomp. 10, 27; cf.:

tanta doctissimorum hominum,

Sall. H. 1, 1 Dietsch:

magna latronum in eā regione,

id. C. 28, 4:

tubicinum,

id. J. 93, 8:

procorum,

Ov. M. 10, 356:

nimborum,

Lucr. 6, 511 et saep.—

In milit. lang. copia, and far more freq. in plur. copiae, ārum, men, troops, forces, army.

Sing.:

omnis armatorum copia,

Cic. Att. 13, 52, 2:

eā copiā, quam secum eduxit, se hanc civitatem oppressurum arbitratur,

id. Mur. 37, 78:

ex omni copiā eligere aliquos,

Caes. B. G. 1, 48; id. B. C. 1, 45; Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, A, 3; Sall. C. 56, 2 Kritz; 61, 5.—

More freq. plur., orig. of a body of troops as made up of smaller bodies; cf. Engi. troops; the forces, troops, etc.:

armare quam maximas copias,

Sall. J. 13, 1:

copias secum adducere,

Ter. Eun. 4, 6, 17; cf.:

in angustum oppido nunc meae coguntur copiae,

id. Heaut. 4, 2, 2: cogere copias Brundusium, Cn. Pomp. ap. Cic. Att. 8, 12, A, 3; id. Fam. 3, 3, 2; Caes. B. G. 1, 11; 1, 12; 1, 13; 1, 25; Nep. Them. 2, 4; id. Alcib. 8, 2; Liv. 40, 44, 3 et saep.—

Of immaterial objects, fulness, copiousness, multitude, abundance.

In gen.:

Quam tibi de quāvis unā re versibus omnis argumentorum sit copia missa per auris,

Lucr. 1, 417:

rerum copia verborum copiam gignit,

Cic. de Or. 3, 31, 125; cf.

rerum,

Sall. C. 2, 10; Quint. 7, prooem. §

1: inventionis,

id. 11, 3, 56:

orationis,

id. 4, 2, 117:

sermonis,

id. 8, 6, 5:

abundare debet orator exemplorum copiā,

id. 12, 4, 1:

tanta facultas dicendi vel copia,

Cic. Verr. 1, 4, 10:

verborum,

Quint. 1, 8, 8:

in dicendo ubertas et copia,

Cic. de Or. 1, 12, 50:

dicendi,

id. Red. Sen. 1, 1; id. Top. 18, 67; Quint. 10, 6, 6; and so of fulness in expression, absol., copia, Cic. Brut. 11, 44; id. Fam. 5, 12, 3; Quint. 1, 8, 17:

copias eloquentiae ponere in medio,

id. 7, 10, 15:

Platonis,

id. 10, 1, 108:

Senecae,

id. 12, 10, 11.—

Esp., in reference to action, ability, power, might, opportunity, facilities, means of doing a thing.

With gen. gerund.:

ut mi ejus facias conveniundi copiam,

Plaut. Capt. 3, 5, 90; so,

facere,

Ter. Heaut. prol. 29; cf.

dare,

id. ib. 28; Verg. A. 1, 520 al.:

edundi,

Plaut. Capt. 4, 2, 72:

cunctandi,

id. Ep. 1, 2, 58:

illius inspectandi,

id. Bacch. 3, 3, 84:

societatis amicitiaeque conjungendae,

Sall. J. 83, 1 al. —

With inf.:

quibus in otio vel magnifice vel molliter vivere copia erat,

Sall. C. 17, 6; so Cat. 64, 366. —

With ut:

cum copiam istam mihi et potestatem facis, ut ego, etc.,

Plaut. Capt. 2, 3, 14; id. Mil. 3, 1, 174; Ter. Heaut. 2, 3, 87 al.—

Absol.:

neque edepol facio: neque, si cupiam, copia est,

Plaut. Aul. 2, 2, 76; id. Trin. 1, 2, 98 al.:

ne quam aliam quaerat copiam ac te deserat,

Ter. Heaut. 5, 1, 54; cf. Plaut. Capt. 2, 1, 22.—So pro copiā, according to one's ability, as one is able: volo habere hic aratiunculam pro copiā hic aput vos. Plaut. Truc. 1, 2, 46:

pro copiā supplicare Lari familiari,

Cato, R. R. 143, 2:

dona pro copiā portantes,

Liv. 26, 11, 9:

in vehiculis pro copiā cujusque adornatīs,

Curt. 9, 10, 26.—Esp. with the implication that one can do little: pro eā copiā quae Athenis erat, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 12, 3:

pro rei copiā,

Sall. J. 90, 1:

ludi funebres additi pro copiā provinciali et castrensi apparatu,

Liv. 28, 21, 10:

iudos pro temporis hujus copiā magnifici apparatus fecerunt,

id. 27, 6, 19. —

Access to a person, with gen.: quando ejus copia est. Plaut. Trin. 3, 2, 45; cf.:

obsecrat, ut sibi ejus faciat copiam,

Ter. Phorm. 1, 2, 63.

Cōpĭa, ac, f.

The goddess of abundance, Plaut. Ps. 2, 4, 46:

bona,

Ov. M. 9, 88:

opulenta,

Hor. C. 1, 17, 16; id. C. S. 60 al.—

An appellation of the town Lugdunum (Lyons), in Gaul, Inscr. Orell. 194; 2325.—

Hence, COPIENSIS,

Inscr. Murat. 753, 3.

cōpĭa, ae, f. [co-ops], abundant power, wealth, riches, abundance (very freq. in all periods and species of composition).

Of material objects.

Of possessions, resources, wealth, supplies, riches, prosperity (syn.: divitiae, opes;

opp. inopia): pro re nitorem et gloriam pro copiā,

Plaut. Aul. 3, 6, 5: divitiarum fructus in copiā est;

copiam autem declarat satietas rerum et abundantia,

Cic. Par. 6, 2, 47; Plaut. Cist. 1, 1, 32:

copiis rei familiaris locupletes et pecuniosi,

Cic. Rosc. Com. 15, 44:

utrum copiane sit agri, vectigalium, pecuniae, an penuria,

id. Inv. 2, 39, 115:

frugum,

id. Dom. 7, 17: publicani suas rationes et copias in illam provinciam contulerunt, id. Imp. Pomp. [p. 467] 7, 17:

circumfluere omnibus copiis atque in omnium rerum abundantiā vivere,

id. Lael. 15, 52 and 55; id. Deiot. 5, 14; Caes. B. G. 4, 4 fin.; Hor. C. 3, 29, 9:

Plenior ut si quos delectet copia justo,

id. S. 1, 1, 57:

Si recte frueris non est ut copia major Ab Jove donari possit tibi,

id. Ep. 1, 12, 2; Ov. M. 8, 838:

exercitus omnium rerum abundabat copiā,

Caes. B. C. 1, 49:

abundans omni copiā rerum est regio,

Liv. 29, 25, 12: bonam copiam ejurare, to abjure property, i. e. to declare one's self exempt through poverty, Cic. Fam. 9, 16, 7.— Poet.:

omnis copia narium ( = luxus odorum, Schol.),

Hor. C. 2, 15, 6.—

In respect to other objects, fulness, copiousness, multitude, number, abundance:

meretricum,

Plaut. Bacch. 3, 6, 34:

tanta copia venustatum aderat,

id. Poen. 5, 4, 5:

quorum (librorum) habeo Antii festivam copiam,

Cic. Att. 2, 6, 1:

tanta copia virorum fortium atque innocentium,

id. Imp. Pomp. 10, 27; cf.:

tanta doctissimorum hominum,

Sall. H. 1, 1 Dietsch:

magna latronum in eā regione,

id. C. 28, 4:

tubicinum,

id. J. 93, 8:

procorum,

Ov. M. 10, 356:

nimborum,

Lucr. 6, 511 et saep.—

In milit. lang. copia, and far more freq. in plur. copiae, ārum, men, troops, forces, army.

Sing.:

omnis armatorum copia,

Cic. Att. 13, 52, 2:

eā copiā, quam secum eduxit, se hanc civitatem oppressurum arbitratur,

id. Mur. 37, 78:

ex omni copiā eligere aliquos,

Caes. B. G. 1, 48; id. B. C. 1, 45; Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, A, 3; Sall. C. 56, 2 Kritz; 61, 5.—

More freq. plur., orig. of a body of troops as made up of smaller bodies; cf. Engi. troops; the forces, troops, etc.:

armare quam maximas copias,

Sall. J. 13, 1:

copias secum adducere,

Ter. Eun. 4, 6, 17; cf.:

in angustum oppido nunc meae coguntur copiae,

id. Heaut. 4, 2, 2: cogere copias Brundusium, Cn. Pomp. ap. Cic. Att. 8, 12, A, 3; id. Fam. 3, 3, 2; Caes. B. G. 1, 11; 1, 12; 1, 13; 1, 25; Nep. Them. 2, 4; id. Alcib. 8, 2; Liv. 40, 44, 3 et saep.—

Of immaterial objects, fulness, copiousness, multitude, abundance.

In gen.:

Quam tibi de quāvis unā re versibus omnis argumentorum sit copia missa per auris,

Lucr. 1, 417:

rerum copia verborum copiam gignit,

Cic. de Or. 3, 31, 125; cf.

rerum,

Sall. C. 2, 10; Quint. 7, prooem. §

1: inventionis,

id. 11, 3, 56:

orationis,

id. 4, 2, 117:

sermonis,

id. 8, 6, 5:

abundare debet orator exemplorum copiā,

id. 12, 4, 1:

tanta facultas dicendi vel copia,

Cic. Verr. 1, 4, 10:

verborum,

Quint. 1, 8, 8:

in dicendo ubertas et copia,

Cic. de Or. 1, 12, 50:

dicendi,

id. Red. Sen. 1, 1; id. Top. 18, 67; Quint. 10, 6, 6; and so of fulness in expression, absol., copia, Cic. Brut. 11, 44; id. Fam. 5, 12, 3; Quint. 1, 8, 17:

copias eloquentiae ponere in medio,

id. 7, 10, 15:

Platonis,

id. 10, 1, 108:

Senecae,

id. 12, 10, 11.—

Esp., in reference to action, ability, power, might, opportunity, facilities, means of doing a thing.

With gen. gerund.:

ut mi ejus facias conveniundi copiam,

Plaut. Capt. 3, 5, 90; so,

facere,

Ter. Heaut. prol. 29; cf.

dare,

id. ib. 28; Verg. A. 1, 520 al.:

edundi,

Plaut. Capt. 4, 2, 72:

cunctandi,

id. Ep. 1, 2, 58:

illius inspectandi,

id. Bacch. 3, 3, 84:

societatis amicitiaeque conjungendae,

Sall. J. 83, 1 al. —

With inf.:

quibus in otio vel magnifice vel molliter vivere copia erat,

Sall. C. 17, 6; so Cat. 64, 366. —

With ut:

cum copiam istam mihi et potestatem facis, ut ego, etc.,

Plaut. Capt. 2, 3, 14; id. Mil. 3, 1, 174; Ter. Heaut. 2, 3, 87 al.—

Absol.:

neque edepol facio: neque, si cupiam, copia est,

Plaut. Aul. 2, 2, 76; id. Trin. 1, 2, 98 al.:

ne quam aliam quaerat copiam ac te deserat,

Ter. Heaut. 5, 1, 54; cf. Plaut. Capt. 2, 1, 22.—So pro copiā, according to one's ability, as one is able: volo habere hic aratiunculam pro copiā hic aput vos. Plaut. Truc. 1, 2, 46:

pro copiā supplicare Lari familiari,

Cato, R. R. 143, 2:

dona pro copiā portantes,

Liv. 26, 11, 9:

in vehiculis pro copiā cujusque adornatīs,

Curt. 9, 10, 26.—Esp. with the implication that one can do little: pro eā copiā quae Athenis erat, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 12, 3:

pro rei copiā,

Sall. J. 90, 1:

ludi funebres additi pro copiā provinciali et castrensi apparatu,

Liv. 28, 21, 10:

iudos pro temporis hujus copiā magnifici apparatus fecerunt,

id. 27, 6, 19. —

Access to a person, with gen.: quando ejus copia est. Plaut. Trin. 3, 2, 45; cf.:

obsecrat, ut sibi ejus faciat copiam,

Ter. Phorm. 1, 2, 63.

Cōpĭa, ac, f.

The goddess of abundance, Plaut. Ps. 2, 4, 46:

bona,

Ov. M. 9, 88:

opulenta,

Hor. C. 1, 17, 16; id. C. S. 60 al.—

An appellation of the town Lugdunum (Lyons), in Gaul, Inscr. Orell. 194; 2325.—

Hence, COPIENSIS,

Inscr. Murat. 753, 3.

con-dūco, xi, ctum, 3, v. a. and n.

Act., to draw, bring, or lead together, to assemble, collect (class. in prose and poetry).

In gen.

Of persons (esp. freq. of the collecting, assembling of troops in any place): milites de castellis ad castra, Sisenn. ap. Non. p. 514, 7:

populum in forum,

Varr. ib. p. 274, 20:

exercitum in unum locum,

Caes. B. G. 2, 2:

eo copias omnes,

id. B. C. 3, 13 fin.:

copias suas,

id. B. G. 6, 31 init.; cf.

auxilia,

Liv. 30, 21, 3; 23, 13, 8:

dispersas suorum copias,

Tac. H. 4, 71:

virgines unum in locum,

Cic. Inv. 2, 1, 3:

omnis clientes suos eodem,

Caes. B. G. 1, 4:

milites in unum,

Sall. J. 51, 3; cf. Tac. A. 4, 47.—

Of inanimate objects:

vineas,

Cic. Phil. 8, 6, 17:

nubila,

Ov. M. 1, 572 al. —

Esp.,

Intens., to connect, unite, by bringing together, = cogo, colligo.

Prop. (so several times in Lucr., elsewhere rare):

partes in unum,

Lucr. 1, 398; 3, 533; cf. id. 1, 651; 6, 968; Vitr. 8, 1 fin.:

cortice ramos,

Ov. M. 4, 375:

lac,

to coagulate, curdle, Col. 7, 8, 1:

conducere musculum aut laxare,

to contract, Cael. Aur. Tard. 2, 1, n. 8:

ubi sunt nervi, interiores conducunt membra,

Plin. 11, 37, 88, § 218:

vulnera cerā,

to close up, Val. Fl. 1, 479 al. —

Trop.:

propositionem et assumptionem in unum,

Cic. Inv. 1, 40, 73; cf. Quint. 5, 14, 9:

omnia probra in deorum maledicta,

Arn. 4, p. 146:

dies adeo conductus,

i. e. short, Sol. 22.—

T. t. of the lang. of business, to hire, take on lease, to farm (correlative of locare; cf. Dig. 19, 2, 1; very freq. and class.).

To hire for one's use, to hire, rent, employ; of things:

aedes aliquas mihi,

Plaut. Merc. 3, 2, 17; Suet. Tib. 35; cf.: domum in Palatio, [p. 410] Cic. Cael. 7, 18; id. Q. Fr. 2, 3, 7:

hortum,

id. Fam. 16, 18, 2:

qui colonus habuit conductum de Caesenniā fundum,

id. Caecin. 32, 94:

habitationem in annum,

Dig. 19, 2, 19:

ad certum tempus,

ib. 19, 2, 14:

insulam,

ib. 19, 2, 30:

conduxi domum a te,

Sen. Ben. 7, 5, 2:

nummos,

to borrow, Hor. S. 1, 2, 9; cf.

pecuniam,

Juv. 11, 46.—Esp., of persons:

ille qui me conduxit, ubi conduxit, abduxit domum,

Plaut. Trin. 4, 2, 11:

cocum,

id. Ps. 3, 2, 10 and 15; id. Aul. 2, 4, 1:

fidicinam, quae cantaret sibi,

id. Ep. 2, 3, 10:

meretricem,

id. Bacch. 5, 1, 11; cf. id. Am. 1, 1, 131; Nep. praef. § 4; and poet.:

torum,

Ov. Am. 1, 10, 44:

consulem vestrum ad caedem faciendam,

Cic. Prov. Cons. 4, 9:

praeceptores publice,

Plin. Ep. 4, 13, 6:

choragum,

Suet. Aug. 70:

homines,

Caes. B. G. 2, 1; so, militem (the Gr. xenologein), to hire soldiers, Curt. 3, 1, 1; 3, 9, 2 al.; cf. the foll. subst. —With ut or quin: aliquem uti taceat, to hire, bribe, employ, Cato ap. Gell. 1, 15, 10; cf.:

tribus non conduci possim libertatibus, quin, etc.,

could not be hired, Plaut. Cas. 2, 8, 68; cf. Lucil. ap. Non. p. 274, 21:

mercede aliquem,

Cic. Off. 2, 6, 22:

mercede diurnā conductus,

Hor. S. 2, 7, 18:

pictorem magno pretio,

Cic. Inv. 2, 1, 1.— Subst.

conducti, ōrum, m., hirelings, mercenary soldiers, Hor. A. P. 431; Nep. Dat. 8, 2; cf. Liv. 30, 7, 10; 30, 21, 3; 23, 13, 8 al.—Hence, poet.:

bella conducta,

carried on by mercenary troops, Sil. 5, 196. —

conductum, i, n., any thing hired, esp. a house, dwelling, etc., Cic. Clu. 62, 175; Sen. Ben. 7, 5, 3; Petr. 9, 4; Dig. 9, 3, 1; cf.:

locati conducti,

ib. 19, 2 tit.: actio ex conducto, an action upon a lease or contract, ib. 19, 2, 19, §§ 4 and 8 al.—

To undertake any service (building, transportation, the customs, etc.), to contract for, farm:

caedundum illum (agnum) ego conduxi,

Plaut. Aul. 3, 6, 31; cf.:

caedundos agnos,

id. Capt. 4, 2, 39:

redemptor, qui columnam illam de Cottā conduxerat faciendam,

Cic. Div. 2, 21, 47:

locare faciendum quod ego conduxeram,

Dig. 19, 2, 48; so,

mulierem vehendam nave,

ib. 19, 2, 19:

aliquem docendum,

ib. 19, 2, 13, § 3; 13, 6, 19:

praebenda, quae ad exercitum opus essent,

to undertake the supplies, Liv. 23, 48, 11:

vectigalia,

to farm, Cic. Att. 1, 17, 9; Liv. 43, 16, 2:

tabulas in Italiam portandas,

Vell. 1, 13, 4; so,

portorium,

Cic. Inv. 1, 30, 47 al. —

Neutr., to contribute to something by being useful, to be of use or profitable, to profit, serve, etc. (syn.: convenit, utile est; class.; used only in the 3 d pers. of the sing. and plur.); constr. with in, ad aliquid, the dat., or absol.

With in:

quod tuam in rem bene conducat,

Plaut. Cist. 3, 4; so, maxime in rempublicam, Sisenn. ap. Non. p. 274, 29:

in commune,

Tac. A. 2, 38.—

With ad:

ad ventris victum,

Plaut. Capt. 4, 3, 6:

ad vitae commoditatem,

Cic. Off. 1, 3, 9.—

With dat. (so most freq.):

huic aetati non conducit latebrosus locus,

Plaut. Bacch. 1, 1, 22:

maxime rei publicae,

Cic. Prov. Cons. 1, 1; id. Off. 3, 27, 101:

neque homini infanti injuste facta conducunt,

id. Fin. 1, 16, 52; Col. 9, 1, 3:

omnibus,

Cic. Rep. 1, 32, 49:

tuae laudi,

id. Fam. 13, 48:

nostris rationibus,

id. Att. 1, 1, 2:

maxime sibi,

Quint. 11, 1, 12:

alvo citae (vinum),

Plin. 23, 1, 23, § 41:

proposito,

Hor. A. P. 195 et saep.:

imbres non conducunt vitibus,

Plin. 17, 2, 2, § 14.—

Absol.:

dubitare non possumus. quin ea maxime conducant, quae sunt rectissima,

Cic. Fam. 5, 19, 2:

conducere arbitror talibus auris tuas vocibus undique circumsonare,

id. Off. 3, 2, 5.—Hence, P. a. as subst.; v. I. C. 2. b fin. supra.— Adv.: condūcenter, becomingly, fitly, Gell. 16, 12, 4.

con-dūco, xi, ctum, 3, v. a. and n.

Act., to draw, bring, or lead together, to assemble, collect (class. in prose and poetry).

In gen.

Of persons (esp. freq. of the collecting, assembling of troops in any place): milites de castellis ad castra, Sisenn. ap. Non. p. 514, 7:

populum in forum,

Varr. ib. p. 274, 20:

exercitum in unum locum,

Caes. B. G. 2, 2:

eo copias omnes,

id. B. C. 3, 13 fin.:

copias suas,

id. B. G. 6, 31 init.; cf.

auxilia,

Liv. 30, 21, 3; 23, 13, 8:

dispersas suorum copias,

Tac. H. 4, 71:

virgines unum in locum,

Cic. Inv. 2, 1, 3:

omnis clientes suos eodem,

Caes. B. G. 1, 4:

milites in unum,

Sall. J. 51, 3; cf. Tac. A. 4, 47.—

Of inanimate objects:

vineas,

Cic. Phil. 8, 6, 17:

nubila,

Ov. M. 1, 572 al. —

Esp.,

Intens., to connect, unite, by bringing together, = cogo, colligo.

Prop. (so several times in Lucr., elsewhere rare):

partes in unum,

Lucr. 1, 398; 3, 533; cf. id. 1, 651; 6, 968; Vitr. 8, 1 fin.:

cortice ramos,

Ov. M. 4, 375:

lac,

to coagulate, curdle, Col. 7, 8, 1:

conducere musculum aut laxare,

to contract, Cael. Aur. Tard. 2, 1, n. 8:

ubi sunt nervi, interiores conducunt membra,

Plin. 11, 37, 88, § 218:

vulnera cerā,

to close up, Val. Fl. 1, 479 al. —

Trop.:

propositionem et assumptionem in unum,

Cic. Inv. 1, 40, 73; cf. Quint. 5, 14, 9:

omnia probra in deorum maledicta,

Arn. 4, p. 146:

dies adeo conductus,

i. e. short, Sol. 22.—

T. t. of the lang. of business, to hire, take on lease, to farm (correlative of locare; cf. Dig. 19, 2, 1; very freq. and class.).

To hire for one's use, to hire, rent, employ; of things:

aedes aliquas mihi,

Plaut. Merc. 3, 2, 17; Suet. Tib. 35; cf.: domum in Palatio, [p. 410] Cic. Cael. 7, 18; id. Q. Fr. 2, 3, 7:

hortum,

id. Fam. 16, 18, 2:

qui colonus habuit conductum de Caesenniā fundum,

id. Caecin. 32, 94:

habitationem in annum,

Dig. 19, 2, 19:

ad certum tempus,

ib. 19, 2, 14:

insulam,

ib. 19, 2, 30:

conduxi domum a te,

Sen. Ben. 7, 5, 2:

nummos,

to borrow, Hor. S. 1, 2, 9; cf.

pecuniam,

Juv. 11, 46.—Esp., of persons:

ille qui me conduxit, ubi conduxit, abduxit domum,

Plaut. Trin. 4, 2, 11:

cocum,

id. Ps. 3, 2, 10 and 15; id. Aul. 2, 4, 1:

fidicinam, quae cantaret sibi,

id. Ep. 2, 3, 10:

meretricem,

id. Bacch. 5, 1, 11; cf. id. Am. 1, 1, 131; Nep. praef. § 4; and poet.:

torum,

Ov. Am. 1, 10, 44:

consulem vestrum ad caedem faciendam,

Cic. Prov. Cons. 4, 9:

praeceptores publice,

Plin. Ep. 4, 13, 6:

choragum,

Suet. Aug. 70:

homines,

Caes. B. G. 2, 1; so, militem (the Gr. xenologein), to hire soldiers, Curt. 3, 1, 1; 3, 9, 2 al.; cf. the foll. subst. —With ut or quin: aliquem uti taceat, to hire, bribe, employ, Cato ap. Gell. 1, 15, 10; cf.:

tribus non conduci possim libertatibus, quin, etc.,

could not be hired, Plaut. Cas. 2, 8, 68; cf. Lucil. ap. Non. p. 274, 21:

mercede aliquem,

Cic. Off. 2, 6, 22:

mercede diurnā conductus,

Hor. S. 2, 7, 18:

pictorem magno pretio,

Cic. Inv. 2, 1, 1.— Subst.

conducti, ōrum, m., hirelings, mercenary soldiers, Hor. A. P. 431; Nep. Dat. 8, 2; cf. Liv. 30, 7, 10; 30, 21, 3; 23, 13, 8 al.—Hence, poet.:

bella conducta,

carried on by mercenary troops, Sil. 5, 196. —

conductum, i, n., any thing hired, esp. a house, dwelling, etc., Cic. Clu. 62, 175; Sen. Ben. 7, 5, 3; Petr. 9, 4; Dig. 9, 3, 1; cf.:

locati conducti,

ib. 19, 2 tit.: actio ex conducto, an action upon a lease or contract, ib. 19, 2, 19, §§ 4 and 8 al.—

To undertake any service (building, transportation, the customs, etc.), to contract for, farm:

caedundum illum (agnum) ego conduxi,

Plaut. Aul. 3, 6, 31; cf.:

caedundos agnos,

id. Capt. 4, 2, 39:

redemptor, qui columnam illam de Cottā conduxerat faciendam,

Cic. Div. 2, 21, 47:

locare faciendum quod ego conduxeram,

Dig. 19, 2, 48; so,

mulierem vehendam nave,

ib. 19, 2, 19:

aliquem docendum,

ib. 19, 2, 13, § 3; 13, 6, 19:

praebenda, quae ad exercitum opus essent,

to undertake the supplies, Liv. 23, 48, 11:

vectigalia,

to farm, Cic. Att. 1, 17, 9; Liv. 43, 16, 2:

tabulas in Italiam portandas,

Vell. 1, 13, 4; so,

portorium,

Cic. Inv. 1, 30, 47 al. —

Neutr., to contribute to something by being useful, to be of use or profitable, to profit, serve, etc. (syn.: convenit, utile est; class.; used only in the 3 d pers. of the sing. and plur.); constr. with in, ad aliquid, the dat., or absol.

With in:

quod tuam in rem bene conducat,

Plaut. Cist. 3, 4; so, maxime in rempublicam, Sisenn. ap. Non. p. 274, 29:

in commune,

Tac. A. 2, 38.—

With ad:

ad ventris victum,

Plaut. Capt. 4, 3, 6:

ad vitae commoditatem,

Cic. Off. 1, 3, 9.—

With dat. (so most freq.):

huic aetati non conducit latebrosus locus,

Plaut. Bacch. 1, 1, 22:

maxime rei publicae,

Cic. Prov. Cons. 1, 1; id. Off. 3, 27, 101:

neque homini infanti injuste facta conducunt,

id. Fin. 1, 16, 52; Col. 9, 1, 3:

omnibus,

Cic. Rep. 1, 32, 49:

tuae laudi,

id. Fam. 13, 48:

nostris rationibus,

id. Att. 1, 1, 2:

maxime sibi,

Quint. 11, 1, 12:

alvo citae (vinum),

Plin. 23, 1, 23, § 41:

proposito,

Hor. A. P. 195 et saep.:

imbres non conducunt vitibus,

Plin. 17, 2, 2, § 14.—

Absol.:

dubitare non possumus. quin ea maxime conducant, quae sunt rectissima,

Cic. Fam. 5, 19, 2:

conducere arbitror talibus auris tuas vocibus undique circumsonare,

id. Off. 3, 2, 5.—Hence, P. a. as subst.; v. I. C. 2. b fin. supra.— Adv.: condūcenter, becomingly, fitly, Gell. 16, 12, 4.

con-dūco, xi, ctum, 3, v. a. and n.

Act., to draw, bring, or lead together, to assemble, collect (class. in prose and poetry).

In gen.

Of persons (esp. freq. of the collecting, assembling of troops in any place): milites de castellis ad castra, Sisenn. ap. Non. p. 514, 7:

populum in forum,

Varr. ib. p. 274, 20:

exercitum in unum locum,

Caes. B. G. 2, 2:

eo copias omnes,

id. B. C. 3, 13 fin.:

copias suas,

id. B. G. 6, 31 init.; cf.

auxilia,

Liv. 30, 21, 3; 23, 13, 8:

dispersas suorum copias,

Tac. H. 4, 71:

virgines unum in locum,

Cic. Inv. 2, 1, 3:

omnis clientes suos eodem,

Caes. B. G. 1, 4:

milites in unum,

Sall. J. 51, 3; cf. Tac. A. 4, 47.—

Of inanimate objects:

vineas,

Cic. Phil. 8, 6, 17:

nubila,

Ov. M. 1, 572 al. —

Esp.,

Intens., to connect, unite, by bringing together, = cogo, colligo.

Prop. (so several times in Lucr., elsewhere rare):

partes in unum,

Lucr. 1, 398; 3, 533; cf. id. 1, 651; 6, 968; Vitr. 8, 1 fin.:

cortice ramos,

Ov. M. 4, 375:

lac,

to coagulate, curdle, Col. 7, 8, 1:

conducere musculum aut laxare,

to contract, Cael. Aur. Tard. 2, 1, n. 8:

ubi sunt nervi, interiores conducunt membra,

Plin. 11, 37, 88, § 218:

vulnera cerā,

to close up, Val. Fl. 1, 479 al. —

Trop.:

propositionem et assumptionem in unum,

Cic. Inv. 1, 40, 73; cf. Quint. 5, 14, 9:

omnia probra in deorum maledicta,

Arn. 4, p. 146:

dies adeo conductus,

i. e. short, Sol. 22.—

T. t. of the lang. of business, to hire, take on lease, to farm (correlative of locare; cf. Dig. 19, 2, 1; very freq. and class.).

To hire for one's use, to hire, rent, employ; of things:

aedes aliquas mihi,

Plaut. Merc. 3, 2, 17; Suet. Tib. 35; cf.: domum in Palatio, [p. 410] Cic. Cael. 7, 18; id. Q. Fr. 2, 3, 7:

hortum,

id. Fam. 16, 18, 2:

qui colonus habuit conductum de Caesenniā fundum,

id. Caecin. 32, 94:

habitationem in annum,

Dig. 19, 2, 19:

ad certum tempus,

ib. 19, 2, 14:

insulam,

ib. 19, 2, 30:

conduxi domum a te,

Sen. Ben. 7, 5, 2:

nummos,

to borrow, Hor. S. 1, 2, 9; cf.

pecuniam,

Juv. 11, 46.—Esp., of persons:

ille qui me conduxit, ubi conduxit, abduxit domum,

Plaut. Trin. 4, 2, 11:

cocum,

id. Ps. 3, 2, 10 and 15; id. Aul. 2, 4, 1:

fidicinam, quae cantaret sibi,

id. Ep. 2, 3, 10:

meretricem,

id. Bacch. 5, 1, 11; cf. id. Am. 1, 1, 131; Nep. praef. § 4; and poet.:

torum,

Ov. Am. 1, 10, 44:

consulem vestrum ad caedem faciendam,

Cic. Prov. Cons. 4, 9:

praeceptores publice,

Plin. Ep. 4, 13, 6:

choragum,

Suet. Aug. 70:

homines,

Caes. B. G. 2, 1; so, militem (the Gr. xenologein), to hire soldiers, Curt. 3, 1, 1; 3, 9, 2 al.; cf. the foll. subst. —With ut or quin: aliquem uti taceat, to hire, bribe, employ, Cato ap. Gell. 1, 15, 10; cf.:

tribus non conduci possim libertatibus, quin, etc.,

could not be hired, Plaut. Cas. 2, 8, 68; cf. Lucil. ap. Non. p. 274, 21:

mercede aliquem,

Cic. Off. 2, 6, 22:

mercede diurnā conductus,

Hor. S. 2, 7, 18:

pictorem magno pretio,

Cic. Inv. 2, 1, 1.— Subst.

conducti, ōrum, m., hirelings, mercenary soldiers, Hor. A. P. 431; Nep. Dat. 8, 2; cf. Liv. 30, 7, 10; 30, 21, 3; 23, 13, 8 al.—Hence, poet.:

bella conducta,

carried on by mercenary troops, Sil. 5, 196. —

conductum, i, n., any thing hired, esp. a house, dwelling, etc., Cic. Clu. 62, 175; Sen. Ben. 7, 5, 3; Petr. 9, 4; Dig. 9, 3, 1; cf.:

locati conducti,

ib. 19, 2 tit.: actio ex conducto, an action upon a lease or contract, ib. 19, 2, 19, §§ 4 and 8 al.—

To undertake any service (building, transportation, the customs, etc.), to contract for, farm:

caedundum illum (agnum) ego conduxi,

Plaut. Aul. 3, 6, 31; cf.:

caedundos agnos,

id. Capt. 4, 2, 39:

redemptor, qui columnam illam de Cottā conduxerat faciendam,

Cic. Div. 2, 21, 47:

locare faciendum quod ego conduxeram,

Dig. 19, 2, 48; so,

mulierem vehendam nave,

ib. 19, 2, 19:

aliquem docendum,

ib. 19, 2, 13, § 3; 13, 6, 19:

praebenda, quae ad exercitum opus essent,

to undertake the supplies, Liv. 23, 48, 11:

vectigalia,

to farm, Cic. Att. 1, 17, 9; Liv. 43, 16, 2:

tabulas in Italiam portandas,

Vell. 1, 13, 4; so,

portorium,

Cic. Inv. 1, 30, 47 al. —

Neutr., to contribute to something by being useful, to be of use or profitable, to profit, serve, etc. (syn.: convenit, utile est; class.; used only in the 3 d pers. of the sing. and plur.); constr. with in, ad aliquid, the dat., or absol.

With in:

quod tuam in rem bene conducat,

Plaut. Cist. 3, 4; so, maxime in rempublicam, Sisenn. ap. Non. p. 274, 29:

in commune,

Tac. A. 2, 38.—

With ad:

ad ventris victum,

Plaut. Capt. 4, 3, 6:

ad vitae commoditatem,

Cic. Off. 1, 3, 9.—

With dat. (so most freq.):

huic aetati non conducit latebrosus locus,

Plaut. Bacch. 1, 1, 22:

maxime rei publicae,

Cic. Prov. Cons. 1, 1; id. Off. 3, 27, 101:

neque homini infanti injuste facta conducunt,

id. Fin. 1, 16, 52; Col. 9, 1, 3:

omnibus,

Cic. Rep. 1, 32, 49:

tuae laudi,

id. Fam. 13, 48:

nostris rationibus,

id. Att. 1, 1, 2:

maxime sibi,

Quint. 11, 1, 12:

alvo citae (vinum),

Plin. 23, 1, 23, § 41:

proposito,

Hor. A. P. 195 et saep.:

imbres non conducunt vitibus,

Plin. 17, 2, 2, § 14.—

Absol.:

dubitare non possumus. quin ea maxime conducant, quae sunt rectissima,

Cic. Fam. 5, 19, 2:

conducere arbitror talibus auris tuas vocibus undique circumsonare,

id. Off. 3, 2, 5.—Hence, P. a. as subst.; v. I. C. 2. b fin. supra.— Adv.: condūcenter, becomingly, fitly, Gell. 16, 12, 4.

rōbur ( rōbor, v. Lucr. p. 140 Lachm.; also an older form rōbus, Cato, R. R. 17, 1; Col. 2, 6, 1; cf. Paul. ex Fest. p. 264 Müll.), ŏris, n. [cf. Sanscr. radh-as, abundance; Gr. rhônnumi for rhôthnumi, to strengthen, rhômê], a very hard kind of oak (cf.:

quercus, ilex),

Plin. 16, 6, 8, § 19; 16, 7, 10, § 28; 16, 38, 73, § 186; 16, 40, 76, § 204; 16, 40, 77, § 218.— Hence,

Lit.

In gen., a very hard kind of tree or wood:

morsus roboris,

i. e. of the wild olive, Verg. A. 12, 783 (a little before: foliis oleaster amaris Hic steterat);

so of the same,

id. G. 2, 305; cf.:

solido de robore myrtus,

id. ib. 2, 64:

annoso validam robore quercum,

i. e. of an old and sturdy trunk, id. A. 4, 441; so,

annoso robore quercus,

Ov. M. 8, 743:

antiquo robore quercus,

with ancient trunk, Verg. G. 3, 332:

Massyla, i. e. citri,

Stat. S. 3, 3, 94; also,

Maurorum,

id. ib. 4, 2, 39.—

Absol., usu., an oak-tree, an oak in gen.:

fixa est pariter cum robore cervix,

i. e. was pinned fast to the oak, Ov. M. 3, 92:

agitata robora pulsant (delphines),

id. ib. 1, 303.—

Oak-wood, oak:

naves totae factae ex robore,

Caes. B. G. 3, 13; cf.:

(sapiens) non est e saxo sculptus aut e robore dolatus,

Cic. Ac. 2, 31, 101; and with this cf. id. Div. 2, 41, 85. — Poet.:

illi robur et aes triplex Circa pectus erat,

Hor. C. 1, 3, 9; cf.:

o saxis nimirum et robore nati!

Stat. Th. 4, 340. —

Transf.

Of things made of oak or of any other hard wood.

In gen.:

Lacedaemonii cottidianis epulis in robore accumbunt,

i. e. on oaken, hard benches, Cic. Mur. 35, 74.— So of the wooden horse before Troy:

sacrum,

Verg. A. 2, 230; of a lance:

ferro praefixum,

id. ib. 10, 479; Sil. 2, 244; 267; of a club, Ov. M. 12, 349; Mart. 9, 44, 4 et saep.:

aratri,

i. e. the oaken plough, Verg. G. 1, 162; Val. Fl. 7, 555.—

In partic., the lower and stronger part of the prison at Rome, built by Servius Tullius, was called Robur (also Tullianum):

Robus in carcere dicitur is locus, quo praecipitatur maleficorum genus, quod ante arcis robusteis includebatur, Paul. ex Fest. s. v. robum, p. 264 Müll.: in robore et tenebris exspiret,

Liv. 38, 59 fin.:

robur et saxum minitari,

Tac. A. 4, 29; Val. Max. 6, 3, 1:

verbera, carnifices, robur,

Lucr. 3, 1017; Hor. C. 2, 13, 19 (v. carcer and Tullianum).—

Hardness, strength, firmness, vigor, power (cf. vires; v. Fabri ad Liv. 21, 1, 2).

Lit.:

duri robora ferri,

Lucr. 2, 449; so,

ferri,

Verg. A. 7, 609:

saxi,

Lucr. 1, 882:

navium,

Liv. 37, 30: omnia pariter crescunt et robora sumunt, gain strength, [p. 1598] Lucr. 5, 820; 895; cf.:

qui si jam satis aetatis atque roboris haberet, ipse pro Sex. Roscio diceret,

Cic. Rosc. Am. 51, 149:

paululum jam roboris accessit aetati,

id. Cael. 30, 73:

solidaeque suo stant robore vires,

Verg. A. 2, 639; Vulg. Judic. 8, 21:

si quod est robur,

Flor. 2, 1, 1.—

Trop., power, strength, force, vigor (very freq.):

alter virtutis robore firmior quam aetatis,

Cic. Phil. 10, 8, 16:

in animi excelsi atque invicti magnitudine ac robore,

id. Off. 1, 5, 14; so,

animi (with magnitudo),

id. de Or. 2, 84, 343; id. Tusc. 1, 40, 95:

robur incredibile animi,

id. Mil. 37, 101:

quantum in cujusque animo roboris est ac nervorum,

id. Fam. 6, 1, 3:

multo plus firmamenti ac roboris,

id. Imp. Pomp. 4, 10; so (with firmamentum) id. Mur. 28, 58; (with firmitas) id. Fin. 5, 5, 12:

hi tot equites Romani quid roboris hujus petitioni attulerunt?

id. Planc. 8, 21:

pectus robore fultum,

Ov. Tr. 5, 12, 11:

te mea robora fallunt,

id. H. 16, 367:

velocitate pari, robore animi virumque praestanti,

Liv. 24, 26, 11:

verba quanti roboris plena,

Sen. Ep 10, 3:

qui robur aliquod in stilo fecerint,

Quint. 10, 3, 10; cf.:

robur oratorium adicere sententiis,

id. 10, 5, 4; 8, prooem. §

3: illi robur et aes triplex Circa pectus erat,

Hor. C. 1, 3, 9; cf.:

O saxis nimirum et robore nati,

Stat. Th. 4, 340. —

Authority: nostrarum constitutionum, Just. Inst. prooem. 6.—

Concr., the strongest, most effective, or best part, the pith, kernel, strength of any thing; of soldiers, the flower of the troops, choice troops, etc. (freq. and class.):

versaris in optimorum civium vel flore vel robore,

Cic. Or. 10, 34: et robur et suboles militum interiit, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33; cf.:

quod fuit roboris, duobus proeliis interiit,

Caes. B. C. 3, 87:

quod roboris ea provincia habuerat,

Liv. 30, 2; Ov. M. 14, 454 al.:

senatūs robur,

Liv. 5, 39. — Plur.:

tunc C. Flavius Pusio, Cn. Titinnius, C. Maecenas, illa robora populi Romani,

Cic. Clu. 56, 163:

haec sunt nostra robora,

id. Att. 6, 5, 3; Liv. 7, 7; 12; 21, 54; 22, 6; 23, 16; 25, 6 init.:

robora pubis,

Verg. A. 8, 518; Ov. M. 7, 510:

ingentia robora virorum,

Plin. Pan. 34, 3:

conferta robora virorum,

Curt. 3, 5, 13: betae, i. e. stalks, Col. poët. 10, 326. — Of a place, a stronghold:

quod coloniam virium et opum validam robur ac sedem bello legisset,

Tac. H. 2, 19.— Absol.: robus, the name of an excellent kind of wheat:

quoniam et pondere et nitore praestat,

Col. 2, 6, 1.

rōbur ( rōbor, v. Lucr. p. 140 Lachm.; also an older form rōbus, Cato, R. R. 17, 1; Col. 2, 6, 1; cf. Paul. ex Fest. p. 264 Müll.), ŏris, n. [cf. Sanscr. radh-as, abundance; Gr. rhônnumi for rhôthnumi, to strengthen, rhômê], a very hard kind of oak (cf.:

quercus, ilex),

Plin. 16, 6, 8, § 19; 16, 7, 10, § 28; 16, 38, 73, § 186; 16, 40, 76, § 204; 16, 40, 77, § 218.— Hence,

Lit.

In gen., a very hard kind of tree or wood:

morsus roboris,

i. e. of the wild olive, Verg. A. 12, 783 (a little before: foliis oleaster amaris Hic steterat);

so of the same,

id. G. 2, 305; cf.:

solido de robore myrtus,

id. ib. 2, 64:

annoso validam robore quercum,

i. e. of an old and sturdy trunk, id. A. 4, 441; so,

annoso robore quercus,

Ov. M. 8, 743:

antiquo robore quercus,

with ancient trunk, Verg. G. 3, 332:

Massyla, i. e. citri,

Stat. S. 3, 3, 94; also,

Maurorum,

id. ib. 4, 2, 39.—

Absol., usu., an oak-tree, an oak in gen.:

fixa est pariter cum robore cervix,

i. e. was pinned fast to the oak, Ov. M. 3, 92:

agitata robora pulsant (delphines),

id. ib. 1, 303.—

Oak-wood, oak:

naves totae factae ex robore,

Caes. B. G. 3, 13; cf.:

(sapiens) non est e saxo sculptus aut e robore dolatus,

Cic. Ac. 2, 31, 101; and with this cf. id. Div. 2, 41, 85. — Poet.:

illi robur et aes triplex Circa pectus erat,

Hor. C. 1, 3, 9; cf.:

o saxis nimirum et robore nati!

Stat. Th. 4, 340. —

Transf.

Of things made of oak or of any other hard wood.

In gen.:

Lacedaemonii cottidianis epulis in robore accumbunt,

i. e. on oaken, hard benches, Cic. Mur. 35, 74.— So of the wooden horse before Troy:

sacrum,

Verg. A. 2, 230; of a lance:

ferro praefixum,

id. ib. 10, 479; Sil. 2, 244; 267; of a club, Ov. M. 12, 349; Mart. 9, 44, 4 et saep.:

aratri,

i. e. the oaken plough, Verg. G. 1, 162; Val. Fl. 7, 555.—

In partic., the lower and stronger part of the prison at Rome, built by Servius Tullius, was called Robur (also Tullianum):

Robus in carcere dicitur is locus, quo praecipitatur maleficorum genus, quod ante arcis robusteis includebatur, Paul. ex Fest. s. v. robum, p. 264 Müll.: in robore et tenebris exspiret,

Liv. 38, 59 fin.:

robur et saxum minitari,

Tac. A. 4, 29; Val. Max. 6, 3, 1:

verbera, carnifices, robur,

Lucr. 3, 1017; Hor. C. 2, 13, 19 (v. carcer and Tullianum).—

Hardness, strength, firmness, vigor, power (cf. vires; v. Fabri ad Liv. 21, 1, 2).

Lit.:

duri robora ferri,

Lucr. 2, 449; so,

ferri,

Verg. A. 7, 609:

saxi,

Lucr. 1, 882:

navium,

Liv. 37, 30: omnia pariter crescunt et robora sumunt, gain strength, [p. 1598] Lucr. 5, 820; 895; cf.:

qui si jam satis aetatis atque roboris haberet, ipse pro Sex. Roscio diceret,

Cic. Rosc. Am. 51, 149:

paululum jam roboris accessit aetati,

id. Cael. 30, 73:

solidaeque suo stant robore vires,

Verg. A. 2, 639; Vulg. Judic. 8, 21:

si quod est robur,

Flor. 2, 1, 1.—

Trop., power, strength, force, vigor (very freq.):

alter virtutis robore firmior quam aetatis,

Cic. Phil. 10, 8, 16:

in animi excelsi atque invicti magnitudine ac robore,

id. Off. 1, 5, 14; so,

animi (with magnitudo),

id. de Or. 2, 84, 343; id. Tusc. 1, 40, 95:

robur incredibile animi,

id. Mil. 37, 101:

quantum in cujusque animo roboris est ac nervorum,

id. Fam. 6, 1, 3:

multo plus firmamenti ac roboris,

id. Imp. Pomp. 4, 10; so (with firmamentum) id. Mur. 28, 58; (with firmitas) id. Fin. 5, 5, 12:

hi tot equites Romani quid roboris hujus petitioni attulerunt?

id. Planc. 8, 21:

pectus robore fultum,

Ov. Tr. 5, 12, 11:

te mea robora fallunt,

id. H. 16, 367:

velocitate pari, robore animi virumque praestanti,

Liv. 24, 26, 11:

verba quanti roboris plena,

Sen. Ep 10, 3:

qui robur aliquod in stilo fecerint,

Quint. 10, 3, 10; cf.:

robur oratorium adicere sententiis,

id. 10, 5, 4; 8, prooem. §

3: illi robur et aes triplex Circa pectus erat,

Hor. C. 1, 3, 9; cf.:

O saxis nimirum et robore nati,

Stat. Th. 4, 340. —

Authority: nostrarum constitutionum, Just. Inst. prooem. 6.—

Concr., the strongest, most effective, or best part, the pith, kernel, strength of any thing; of soldiers, the flower of the troops, choice troops, etc. (freq. and class.):

versaris in optimorum civium vel flore vel robore,

Cic. Or. 10, 34: et robur et suboles militum interiit, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33; cf.:

quod fuit roboris, duobus proeliis interiit,

Caes. B. C. 3, 87:

quod roboris ea provincia habuerat,

Liv. 30, 2; Ov. M. 14, 454 al.:

senatūs robur,

Liv. 5, 39. — Plur.:

tunc C. Flavius Pusio, Cn. Titinnius, C. Maecenas, illa robora populi Romani,

Cic. Clu. 56, 163:

haec sunt nostra robora,

id. Att. 6, 5, 3; Liv. 7, 7; 12; 21, 54; 22, 6; 23, 16; 25, 6 init.:

robora pubis,

Verg. A. 8, 518; Ov. M. 7, 510:

ingentia robora virorum,

Plin. Pan. 34, 3:

conferta robora virorum,

Curt. 3, 5, 13: betae, i. e. stalks, Col. poët. 10, 326. — Of a place, a stronghold:

quod coloniam virium et opum validam robur ac sedem bello legisset,

Tac. H. 2, 19.— Absol.: robus, the name of an excellent kind of wheat:

quoniam et pondere et nitore praestat,

Col. 2, 6, 1.

* * *

arma, ōrum, n. ( gen. plur. armūm, Pac. ap. Cic. Or. 46, 155; Att. ap. Non. p. 495, 23, considered by Cic. in the connection armūm judicium as less correct than armorum) [cf. ARÔ, arariskô = to fit; arthron = joint; harmos = armus = joint, shoulder; artaô = artio, arto = to fit, to fit in closely; artios = fit, exact; artus = close, narrow; ars (artis) = the craft of fitting things; artifex, artificium; Goth. arms = O. H. Germ. aram = Engl. arm; Sanscr. ar = to hit upon, attain; aram = fit, fast; īrmas = arm. Curt.].

Lit.

1.. What is fitted to the body for its protection, defensive armor, as the shield, coat of mail, helmet, etc.:

tot milia armorum, detracta corporibus hostium,

Liv. 45, 39:

induere arma,

id. 30, 31:

arma his imperata, galea, clipeum, ocreae, lorica, omnia ex aere,

id. 1, 43:

pictis et auro caelatis refulgens armis,

id. 7, 10. —

Specifically, a shield:

at Lausum socii exanimem super arma ferebant,

on a shield, Verg. A. 10, 841:

caelestia arma, quae ancilia appellantur,

Liv. 1, 20 (v. ancile); id. 8, 30; 1, 37; cf. Verg. A. 1, 119 Heyne; Tac. G. 11 Rup.; Plin. Ep. 5, 6, 43:

Aeneas se collegit in arma,

gathered himself under his shield, Verg. A. 12, 491.—Hence, in a more extended sense,

Implements of war, arms, both of defence and offence (but of the latter only those which are used in close contest, such as the sword, axe, club; in distinction from tela, which are used in contest at a distance; hence, arma and tela are often contrasted; v. the foll., and cf. Bremi and Dähne ad Nep. Dat. 11, 3): arma rigent, horrescunt tela, Enn. ap. Macr. S. 6, 4; id. ap. Non. p. 469, 26:

arma alia ad tegendum, alia ad nocendum,

Cic. Caec. 21:

armis condicione positis aut defetigatione abjectis aut victoriā detractis,

id. Fam. 6, 2:

illum dicis cum armis aureis, Quoius etc.,

Plaut. Mil. 1, 1, 16:

ibi Simul rem et gloriam armis belli repperi,

Ter. Heaut. 1, 1, 60:

arma antiqua manus, ungues dentesque fuerunt Et lapides, et item, silvarum fragmina, ramei,

Lucr. 5, 1283; so,

Mutum et turpe pecus (i. e. primeval man), glandem et cubilia propter Unguibus et pugnis, dein fustibus, atque ita porro Pugnabant armis, quae post fabricaverat usus,

Hor. S. 1, 3, 100 sqq.:

capere,

Cic. Rosc. Am. 53, 153; id. Phil. 4, 3, 7; id. Rab. Perd. 6 and 7:

sumere,

id. Planc. 36, 88 Wund.; id. Tusc. 2, 24, 58; Vulg. Gen. 27, 3; ib. 3 Reg. 22, 30:

accipere, ib. Judith, 14, 2: adprehendere,

ib. Psa. 34, 2:

resumere,

Suet. Calig. 48:

aptare,

Liv. 5, 49:

induere,

id. 30, 31; Ov. M. 14, 798; id. F. 1, 521; Verg. A. 11, 83; Luc. 1, 126:

accingi armis,

Verg. A. 6, 184, and Vulg. Jud. 18, 11:

armis instructus,

ib. Deut. 1, 41; ib. 1 Par. 12, 13:

concitare ad arma,

Caes. B. G. 7, 42:

descendere ad arma,

id. ib. 7, 33:

vocare ad arma,

Cic. Rab. Perd. 7, 21:

vocare in arma,

Verg. A. 9, 22:

ferre contra aliquem,

Vell. 2, 56:

decernere armis,

Cic. Att. 7, 3:

armis cum hoste certare,

id. Off. 3, 22, 87; so,

saevis armis,

Verg. A. 12, 890:

dimicare armis cum aliquo,

Nep. Milt. 1, 2:

esse in armis,

Caes. B. G. 1, 49; Suet. Caes. 69:

ponere, abicere,

Cic. Fam. 6, 2:

relinquere,

Liv. 2, 10:

tradere,

Nep. Ham. 1, 5; Suet. Vit. 10:

amittere,

Verg. A. 1, 474:

proicere,

Vulg. 1 Macc. 5, 43;

7, 44: deripere militibus,

Hor. C. 3, 5, 19:

dirimere,

Luc. 1, 104 et saep.—Hence, arma virosque, per arma, per viros, etc., Liv. 8, 25; 8, 30 al.; v. Burm. ad Verg. A. 1, 1, and cf. Liv. 9, 24:

tela et arma: armorum atque telorum portationes,

Sall. C. 42, 2; Liv. 1, 25; Col. 12, 3; Tac. G. 29 and 33:

armis et castris, prov. (like remis velisque, viris equisque),

with vigor, with might and main, Cic. Off. 2, 24, 84.—

Trop., means of protection, defence, weapons:

tenere semper arma (sc. eloquentiae), quibus vel tectus ipse esse possis, vel, etc.,

Cic. de Or. 1, 8, 32:

prudentiae,

id. ib. 1, 38, 172:

senectutis,

id. Lael. 4. 9:

tectus Vulcaniis armis, id est fortitudine,

id. Tusc. 2, 14, 33:

eloquentiae,

Quint. 5, 12, 21:

facundiae,

id. 2, 16, 10:

justitiae,

Vulg. Rom. 6, 13; ib. 2 Cor. 6, 7:

arma lucis,

ib. Rom. 13, 12:

horriferum contra Borean ovis arma ministret, i. e. lanas,

Ov. M. 15, 471:

haec mihi Stertinius arma (i. e. praecepta) dedit,

Hor. S. 2, 3, 297; cf. id. Ep. 1, 16, 67:

arma militiae nostrae non carnalia sunt,

Vulg. 2 Cor. 10, 4.

War (once in opp. to pax, v. infra):

silent leges inter arma,

Cic. Mil. 4, 10; id. Att. 7, 3, 5:

arma civilia,

civil war, id. Fam. 2, 16, and Tac. A. 1, 9:

civilia arma,

id. Agr. 16; id. G. 37 (otherwise, bella civilia, Cic. Off. 1, 25, 86, and Tac. Agr. 13):

ab externis armis otium erat,

Liv. 3, 14; 9, 1; 3, 69 Drak.; 9, 32; 42, 2; Tac. H. 2, 1 al.:

a Rubro Mari arma conatus sit inferre Italiae,

Nep. Hann. 2, 1 (for which more freq. bellum inferre alicui, v. infero):

ad horrida promptior arma,

Ov. M. 1, 126:

qui fera nuntiet arma,

id. ib. 5, 4;

14, 479: compositis venerantur armis,

Hor. C. 4, 14, 52. So the beginning of the Æneid: Arma virumque cano; cf. Hor. Ep. 1, 19, 7:

melius visum Gallos novam gentem pace potius cognosci quam armis,

Liv. 5, 35 fin.; cf.:

cedant arma togae,

Cic. Off. 1, 22, 76.—Also for battle, contest:

in arma feror,

Verg. A. 2, 337; so id. ib. 2, 655.—

(Abstr. for concr.) The warriors themselves, soldiers, troops:

nulla usquam apparuerunt arma,

Liv. 41, 12:

nostro supplicio liberemus Romana arma, i. e. Romanum exercitum,

id. 9, 9; 21, 26:

Hispanias armis non ita redundare,

Tac. H. 2, 32:

expertem frustra belli et neutra arma secutum,

neither party, Ov. M. 5, 91: auxiliaria arma, auxiliaries, auxiliary troops = auxiliares (v. auxiliaris, I.), id. ib. 6, 424; cf. id. ib. 14, 528.—

Transf., poet. (like hoplon and entea in Gr.), implements, instruments, tools, utensils, in gen. Of implements for grinding and baking:

Cerealia arma,

the arms of Ceres, Verg. A. 1, 177 (cf. Hom. Od. 7, 232: entea daitos). —Of implements of agriculture, Ov. M. 11, 35:

dicendum est, quae sint duris agrestibus arma, Quīs sine nec potuere seri nec surgere messes,

Verg. G. 1, 160.—Of the equipments, tackle of a ship ( mast, sails, rudder, etc.):

colligere arma jubet validisque incumbere remis,

Verg. A. 5, 15; 6, 353.—Hence used by Ovid for wings:

haec umeris arma parata suis, A. A. 2, 50 (cf. in the foll. verse: his patria est adeunda carinis).—And so of other instruments,

Mart. 14, 36.

stătŭo, ui, utum, 3, v. a. [statum, sup. of sto], to cause to stand (cf.: colloco, pono).

Corporeally.

To cause to stand, set up, set, station, fix in an upright position.

To set up, set in the ground, erect:

ibi arbores pedicino in lapide statuito,

Cato, R. R. 18:

inter parietes arbores ubi statues,

id. ib.:

stipites statuito,

id. ib.:

palis statutis crebris,

Varr. R. R. 1, 14 init.:

pedamenta jacentia statuenda,

are to be raised, Col. 4, 26:

pedamentum inter duas vitis,

Plin. 17, 22, 21, § 194:

hic statui volo primum aquilam,

the standard of the troops, Plaut. Pers. 5, 1, 7:

signifer, statue signum,

plant the ensign, Liv. 5, 55, 1; Val. Max. 1, 5, 1.—

To plant (rare):

eodem modo vineam statuito, alligato, flexatoque uti fuerit,

Plin. 17, 22, 35, § 198:

agro qui statuit meo Te, triste lignum (i. e. arborem),

Hor. C. 2, 13, 10.—

In gen., to place, set or fix, set up, set forth things or persons.

Without specifying the place:

ollam statuito cum aqua,

let a jar stand with water, Cato, R. R. 156 (157):

crateras magnos statuunt, i. e. on the table,

Verg. A. 1, 724; so,

crateras laeti statuunt,

id. ib. 7, 147: haec carina satis probe fundata et bene statuta est, well placed, i. e. so that the hull stands perpendicularly (cf.:

bene lineatam carinam collocavit, v. 42),

Plaut. Mil. 3, 3, 44:

nec quidquam explicare, nec statuere potuerant, nec quod statutum esset, manebat, omnia perscindente vento,

Liv. 21, 58, 7:

eo die tabernacula statui passus non est,

to pitch, Caes. B. C. 1, 81; so, aciem statuere, to draw up an army:

aciem quam arte statuerat, latius porrigit,

Sall. J. 52, 6.—

With designation of the place by in and abl.; by adv. of place; by ante, apud, ad, circa, super, and acc.; by pro and abl.; by abl. alone (very rare), or by in and acc. (very rare): signa domi pro supellectile statuere, Cato ap. Prisc. 7, 19, 95 (p. 782 P.):

statuite hic lectulos,

Plaut. Pers. 5, 1, 7:

etiamsi in caelo Capitolium statueretur,

Cic. Or. 3, 46, 180:

statuitur Sollius in illo gladiatorum convivio... atuitur, ut dico, eques Romanus in Apronii convivio,

is taken to the banquet, id. Verr. 2, 3, 25, § 61 sq.:

tabernacula in foro statuere,

Liv. 39, 46, 3:

in principiis statuit tabernaculum,

Nep. Eum. 7, 1:

in nostris castris tibi tabernaculum statue,

Curt. 5, 11, 6; 8, 13, 20:

statui in medium undique conspicuum tabernaculum jussit,

id. 9, 6, 1:

(sagittae) longae, nisi prius in terra statuerent arcum, haud satis apte imponuntur,

id. 8, 14, 19:

sedes curules sacerdotum Augustalium locis, superque eas querceae coronae statuerentur,

Tac. A. 2, 83:

donum deae apud Antium statuitur,

id. ib. 3, 71:

pro rigidis calamos columnis,

Ov. F. 3, 529:

jamque ratem Scythicis auster statuisset in oris,

Val. Fl. 3, 653:

statuere vas in loco frigido,

Pall. Oct. 22.—Of living beings:

capite in terram statuerem, Ut cerebro dispergat viam,

Ter. Ad. 3, 2, 18:

qui capite ipse sua in statuit vestigia sese (= qui sese ipse capite in sua vestigia statuit),

i. e. stands on his head, Lucr. 4, 472:

patrem ejus a mortuis excitasses, statuisses ante oculos,

Cic. Or. 1, 57, 245:

captivos vinctos in medio statuit,

Liv. 21, 42, 1:

ubi primum equus Curtium in vado statuit,

id. 1, 13, 5:

quattuor cohortes in fronte statuit,

id. 28, 33, 12:

ante se statuit funditores,

id. 42, 58, 10:

puerum ad canendum ante tibicinem cum statuisset,

id. 7, 2, 9:

procul in conspectu eum (Philopoemenem) statuerunt,

id. 39, 49, 11:

media porta robora legionum, duabus circa portis milites levemque armaturam statuit,

id. 23, 16, 8:

bovem ad fanum Dianae et ante aram statuit,

id. 1, 45, 6:

cum Calchanta circa aram statuisset,

Val. Max. 8, 11, ext. 6:

marium si qui eo loci statuisset,

id. 3, 1, 2 fin.:

adulescentes ante Caesarem statuunt,

Tac. A. 4, 8:

in fronte statuerat ferratos, in cornibus cohortes,

id. ib. 3, 45:

puer quis Ad cyathum statuetur?

Hor. C. 1, 29, 8:

tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam Ante aras,

id. S. 2, 3, 199:

et statuam ante aras aurata fronte juvencum,

Verg. A. 9, 627:

clara regione profundi Aetheros innumeri statuerunt agmina cygni,

Stat. Th. 3, 525.—

Pregn., to construct and place, to set up after constructing, to erect, make.

Of statues, temples, columns, altars, trophies, etc.; constr. with acc. alone, or acc. of the structure and dat. of the person for whom or in whose honor it is erected:

siquidem mihi aram et statuam statuis,

Plaut. As. 3, 3, 122:

huic statuam statui decet ex auro,

id. Bacch. 4, 4, 1:

ne ego aurea pro statua vineam tibi statuam,

id. Curc. 1, 2, 52:

eique statuam equestrem in rostris statui placere,

Cic. Phil. 5, 15, 41; so id. ib. 9, 5, 10; 9, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 62, § 151; 2, 2, 20, § 48; so,

simulacrum alicui statuere,

Val. Max. 1, 1, 8:

effigiem,

Verg. A. 2, 184:

Mancinus eo habitu sibi statuit quo, etc. (effigiem),

Plin. 34, 5, 10, § 18:

simulacrum in curia,

Tac. A. 14, 12:

quanam in civitate tempium statueretur,

id. ib. 4, 55:

se primos templum urbis Romae statuisse,

id. ib. 4, 56; so id. ib. 4, 15:

nec tibi de Pario statuam, Germanice, templum,

Ov. P. 4, 8, 31:

templa tibi statuam, tribuam tibi turis honorem,

id. M. 14, 128:

super terrae tumulum noluit quid statui nisi columellam,

Cic. Leg. 2, 26, 66:

victimas atque aras diis Manibus statuentes,

Tac. A. 3, 2:

statuitque aras e cespite,

Ov. M. 7, 240:

statuantur arae,

Sen. Med. 579:

aeneum statuerunt tropaeum,

Cic. Inv. 2, 23, 69:

monumentum,

id. ib. § 70; so,

in alio orbe tropaea statuere,

Curt. 7, 7, 14;

so,

Plin. 3, 3, 4, § 18: ut illum di perdant qui primus statuit hic solarium, Plaut. Fragm. ap. Gell. 3, 3, 5:

princeps Romanis solarium horologium statuisse L. Papirius Cursor proditur,

Plin. 7, 60, 60, § 213:

a miliario in capite Romani fori statuto,

id. 3, 5, 9, § 66:

carceres eo anno in Circo primum statuti,

Liv. 8, 20, 1:

quo molem hanc immanis equi statuere?

Verg. A. 2, 150:

multo altiorem statui crucem jussit,

Suet. Galb. 9:

obeliscam,

Plin. 36, 9, 14, § 71:

at nunc disturba quas statuisti machinas,

Plaut. Ps. 1, 5, 137:

incensis operibus quae statuerat,

Nep. Milt. 7, 4:

si vallum statuitur procul urbis illecebris,

Tac. A. 4, 2:

castra in quinto lapide a Carthagine statuit,

Just. 22, 6, 9.—

Poet. and in post-class. prose (rare):

aliquem statuere = alicui statuam statuere: inter et Aegidas media statuaris in urbe,

Ov. H. 2, 67:

statuarque tumulo hilaris et coronatus,

my statue will be erected, Tac. Dial. 13; so with two acc.: custodem medio statuit quam vilicus horto, whose statue he placed as protectress, etc., Mart. 3, 68, 9; cf.

in double sense: nudam te statuet, i. e. nudam faciet (= nudabit fortunis), and statuam tibi nu dam faciet,

Mart. 4, 28, 8.—

Of cities, etc., to establish, found, build (in class. prose usu. condo):

Agamemnon tres ibi urbes statuit,

Vell. 1, 1, 2:

urbem quam statuo vestra est,

Verg. A. 1, 573:

urbom praeclaram,

id. ib. 4, 655:

Persarum statuit Babylona Semiramis urbem,

Prop. 3, 11 (4, 10), 21:

ibi civitatem statuerunt,

Just. 23, 1; so,

licentia et impunitas asyla statuendi (= aperiendi),

Tac. A. 3, 60.—Hence, transf.: carmen statuere = carmen condere, to compose, devise a song:

nunc volucrum... inexpertum carmen, quod tacita statuere bruma,

Stat. S. 4, 5, 12.—

To cause to stand still, to stop (rare; cf.

sisto, III. B.): navem extemplo statuimus,

Plaut. Bacch. 2, 3, 57:

et statuit fessos, fessus et ipse, boves,

Prop. 4 (5), 9, 4:

famuli hoc modo statuerunt aquas,

Arn. 1, p. 30: sanguinem, Oct. Hor. 4.—

To cause to stand firm, strengthen, support (rare; = stabilire), only transf.: qui rem publicam certo animo adjuverit, statuerit, Att. ap. Cic. Sest. 56, 120 (Trag. Rel. v. 357 Rib.).

Trop.

To establish, constitute (= constituo).

Esp.: exemplum or documentum (v. edo fin., and cf. Sen. Phoen. 320), to set forth an example or precedent for warning or imitation:

statuite exemplum impudenti, date pudori praemium,

Plaut. Rud. 3, 2, 6:

exemplum statuite in me ut adulescentuli Vobis placere studeant potius quam sibi,

Ter. Heaut. prol. 51; Auct. Her. 4, 35, 47:

ut illi intellegere possint, in quo homine statueris exemplum hujus modi,

Cic. Verr. 2, 2, 45, § 111:

in quos aliquid exempli populus Romanus statui putat oportere,

id. ib. 2, 3, 90, §

210: statuam in te exemplum, ne quis posthac infelicibus miseriis patriae illudat,

Just. 8, 7, 14:

documentum autem statui oportere, si quis resipiscat et antiquam societatem respiciat,

Liv. 24, 45, 5: statueretur immo [p. 1753] documentum, quo uxorem imperator acciperet, a precedent, Tac. A. 12, 6.—

Jus statuere, to establish a principle or relation of law:

ut (majores nostri) omnia omnium rerum jura statuerint,

Cic. Caecin. 12, 34: qui magistratum potestatemve habebit, si quid in aliquem novi juris statuerit, ipse quoque, adversario postulante, eodem jure uti debebit, if he has established any new principle of law, Edict. Praet. in Dig. 2, 2, 1, § 1:

si quid injungere inferiori velis, id prius in te ac tuos si ipse juris statueris, facilius omnes oboedientes habeas,

if you first admit it against yourself, Liv. 26, 36, 3:

si dicemus in omnibus aequabile jus statui convenire,

equal principles of law should be applied to all, Auct. Her. 3, 3, 4. —

In gen., to establish by authority (of relations, institutions, rights, duties, etc.):

(Numa) omnis partis religionis statuit sanctissime,

Cic. Rep. 2, 14, 26:

hoc judicium sic exspectatur ut non unae rei statui, sed omnibus constitui putetur,

id. Tull. 15, 36:

ad formandos animos statuendasque vitae leges, Quint. prooem. 14: sic hujus (virtutis) ut caelestium statuta magnitudo est,

Sen. Ep. 79, 10:

vectigal etiam novum ex salaria annona statuerunt,

Liv. 29, 37, 2:

novos statuere fines,

id. 42, 24, 8:

neque eos quos statuit terminos observat,

id. 21, 44, 5:

quibus rebus cum pax statuta esset,

Just. 5, 10, 8; so id. 25, 1, 1:

sedesque ibi statuentibus,

id. 18, 5, 11.—

With double acc., to constitute, appoint, create:

Hirtius arbitrum me statuebat non modo hujus rei, sed totius consulatus sui,

Cic. Att. 14, 1, a, 2:

telluris erum natura nec illum, nec quemquam constituit,

Hor. S. 2, 2, 130:

de principatu (vinorum) se quisque judicem statuet,

Plin. 14, 6, 8, § 59:

praefectus his statuitur Andragoras,

Just. 21, 4, 5.—

To determine, fix, etc. (of temporal or local relations); constr. usually with acc. and dat. or acc. and gen.

Modum statuere alicui or alicujus rei, to determine the manner, mode, or measure of, assign limits, restrictions or restraints to a thing or person, to impose restraints upon.

With dat.:

diuturnitati imperii modum statuendum putavistis,

that a limit should be assigned to the duration of his power, Cic. Imp. Pomp. 9, 26:

statui mihi tum modum et orationi meae,

imposed restraints upon myself and my words, id. Verr. 2, 5, 63, § 163:

non statuendo felicitati modum, nec cohibendo fortunam,

by not assigning any limits to his success, Liv. 30, 30, 23 (Pompeium) affirmabant, libertati publicae statuturum modum, Vell. 2, 40:

cupidinibus statuat natura modum,

Hor. S. 1, 2, 111:

quem modum sibi ipsa statuit (crudelitas)?

Val. Max. 9, 2 pr.:

modum ipsae res statuunt (i. e. sibi),

Plin. 28, 15, 61, § 216:

modum nuptiarum sumptibus statuerunt,

Just. 21, 4, 5:

timori quem meo statuam modum?

Sen. Thyest. 483;

and with finem: jam statui aerumnis modum et finem cladi,

id. Herc. Fur. 206. —

With gen.:

honestius te inimicitiarum modum statuere potuisse quam me humanitatis,

Cic. Sull. 17, 48:

ipse modum statuam carminis,

Ov. Tr. 1, 11, 44:

errorisque sui sic statuisse modum,

Prop. 3, 12 (4, 11), 36:

modum statuunt fellis pondere denarii,

they limit the quantity of the gall to the weight of a denarius, Plin. 28, 19, 77, § 254.—

Condicionem or legem alicui, to impose a condition or law upon one, to dictate, assign a condition to:

hanc tu condicionem statuis Gaditanis,

Cic. Balb. 10, 25:

providete ne duriorem vobis condicionem statuatis ordinique vestro quam ferre possit,

id. Rab. Post. 6, 15:

alter eam sibi legem statuerat ut, etc.,

id. Phil. 10, 6, 12: pretio statuta lege ne modum excederet, etc., the law being assigned to the price that not, etc., i. e. the price being limited by the law, etc., Plin. 33, 7, 40, § 118:

pacis legem universae Graeciae statuit,

Just. 9, 5, 2.—So with ellipsis of dat., to agree upon, stipulate:

statutis condicionibus,

Just. 6, 1, 3:

omnibus consentientibus Carthago conditur, statuto annuo vectigali pro solo urbis,

id. 18, 5, 14. —

Finem, to assign or put an end to, make an end of:

haud opinor commode Finem statuisse orationi militem,

Ter. Hec. 1, 2, 21:

et finem statuit cuppedinis atque timoris,

Lucr. 6, 25:

cum Fulvius Flaccus finem poenae eorum statuere cogeretur,

Val. Max. 3, 2, ext. 1: majores vestri omnium magnarum rerum et principia exorsi ab diis sunt, et finem statuerunt, finished, Liv. 45, 39, 10; so,

terminum: nam templis numquam statuetur terminus aevi,

Stat. S. 3, 1, 180:

cum consilii tui bene fortiterque suscepti eum tibi finem statueris, quem ipsa fortuna terminum nostrarum contentionum esse voluisset,

since you have assigned that end, Cic. Fam. 6, 22, 2.—

Pretium alicui rei, to assign a price to something; fix, determine the price of something:

quae probast mers, pretium ei statuit,

Plaut. Mil. 3, 1, 132:

numquam avare pretium statui arti meae,

Ter. Heaut. prol. 48:

statuit frumento pretium,

Tac. A. 2, 87; so with dat. understood:

ut eos (obsides) pretio quantum ipsi statuissent patres redimi paterentur,

Liv. 45, 42, 7:

pretium statuit (i. e. vecturae et sali),

id. 45, 29, 13; so with in and acc.: ut in singulas amphoras (vini) centeni nummi statuantur, that the price may be set down at 100 sesterces for an amphora, Plin. 14, 4, 6, § 56.—

Statuere diem, horam, tempus, locum alicui rei, or alicui, or with dat. gerund., to assign or appoint a day, time, place, etc. (for the more usual diem dicere):

statutus est comitiis dies,

Liv. 24, 27, 1:

diem patrando facinori statuerat,

id. 35, 35, 15:

multitudini diem statuit ante quam sine fraude liceret ab armis discedere,

Sall. C. 36, 2:

dies insidiis statuitur,

id. J. 70, 3:

ad tempus locumque colloquio statuendum,

Liv. 28, 35, 4:

subverti leges quae sua spatia (= tempora) quaerendis aut potiundis honoribus statuerint,

Tac. A. 2, 36.—With ellipsis of dat.:

observans quem statuere diem,

Mart. 4, 54, 6:

noctem unam poscit: statuitur nox,

Tac. A. 13, 44.—Esp. in the part. statutus, fixed, appointed (in MSS. and edd. often confounded with status; v. sisto fin.):

institum ut quotannis... libri diebus statutis (statis) recitarentur,

Suet. Claud. 42:

ut die statuta omnes equos ante regiam producerent,

Just. 1, 10, 1:

quaedam (genera) statutum tempus anni habent,

Plin. 17, 18, 30, § 135:

fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant,

Curt. 6, 3, 7:

sacrificium non esse redditum statuto tempore,

id. 8, 2, 6:

statuto tempore quo urbem Mithridati traderet,

Just. 16, 4, 9:

cum ad statutam horam omnes convenissent,

id. 1, 10, 8:

intra tempus statutum,

fixed by the law, Dig. 4, 4, 19 and 20.—

To recount, count up, state (very rare): statue sex et quinquaginta annos, quibus mox divus Augustus rempublicam rexit: adice Tiberii tres et viginti... centum et viginti anni colliguntur, count, fix the number at, Tac. Or. 17:

Cinyphiae segetis citius numerabis aristas... quam tibi nostrorum statuatur summa laborum,

Ov. P. 2, 7, 29.—

To decide, determine, with reference to a result, to settle, fix, bring about, choose, make a decision.

Of disputes, differences, questions, etc., between others.

With interrog.-clause:

ut statuatis hoc judicio utrum posthac amicitias clarorum virorum calamitati hominibus an ornamento esse malitis,

Cic. Balb. 28, 65:

eam potestatem habetis ut statuatis utrum nos... semper miseri lugeamus, an, etc.,

id. Mil. 2, 4:

in hoc homine statuatis, possitne senatoribus judicantibus homo nocentissim us pecuniosissimusque damnari,

id. Verr. 1, 16, 47:

vos statuite, recuperatores, utra (sententia) utilior esse videatur,

id. Caecin. 27, 77:

decidis tu statuisque quid iis ad denarium solveretur,

id. Quint. 4, 17:

magni esse judicis statuere quid quemque cuique praestare oporteret,

id. Off. 3, 17, 70:

mihi vero Pompeius statuisse videtur quid vos in judicando spectare oporteret,

id. Mil. 6, 15:

semel (senatus) statuerent quid donatum Masinissae vellent,

Liv. 42, 23:

nec quid faciendum modo sit statuunt, sed, etc.,

decide, dictate, id. 44, 22:

nondum statuerat conservaret eum necne,

Nep. Eum. 11, 2:

statutumque (est) quantum curules, quantum plebei pignoris caperent,

Tac. A. 13, 28: semel nobis esse statuendum quod consilium in illo sequamur, August. ap. Suet. Claud. 4. —

With de:

ut consules de Caesaris actis cognoscerent, statuerent, judicarent,

Cic. Att. 16, 16, B, 8:

et collegas suos de religione statuisse, in senatu de lege statuturos,

id. ib. 4, 2, 4:

ut de absente eo C. Licinius statueret ac judicaret,

Liv. 42, 22:

si de summa rerum liberum senatui permittat rex statuendi jus,

id. 42, 62: qui ab exercitu ab imperatore eove cui de ea re statuendi potestas fuerit, dimissus erit, Edict. Praet. in Dig. 3, 2, 1.—Often with reference to punishment:

cum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilinae decernere,

Sall. C. 52, 17:

satis visum de Vestilia statuere,

to pass sentence against, Tac. A. 2, 85:

jus statuendi de procuratoribus,

id. ib. 12, 54:

facta patribus potestate statuendi de Caeciliano,

id. ib. 6, 7; so id. ib. 13, 28; cf. id. ib. 15, 14; 2, 85; Suet. Tib. 61 fin. —In partic.: de se statuere, to decide on, or dispose of one's self, i. e. of one's life, = to commit suicide:

eorum qui de se statuebant humabantur corpora,

Tac. A. 6, 29.—

With de and abl. and interrog.-clause:

si quibusdam populis permittendum esse videatur ut statuant ipsi de suis rebus quo jure uti velint,

Cic. Balb. 8, 22.—

With contra:

consequeris tamen ut eos ipsos quos contra statuas aequos placatosque dimittas,

Cic. Or. 10, 34. —

With indef. obj., usu. a neutr. pron.:

utrum igitur hoc Graeci statuent... an nostri praetores?

Cic. Fl. 12, 27:

dixisti quippiam: fixum (i. e. id) et statutum est,

id. Mur. 30, 62:

eoque utrique quod statuit contenti sunt,

Caes. B. C. 1, 87:

senatus, ne quid absente rege statueret,

Liv. 39, 24, 13:

maturato opus est, quidquid statuere placet (senatui),

id. 8, 13, 17:

id ubi in P. Licinio ita statutum est,

id. 41, 15, 10:

interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,

Curt. 8, 14, 43:

quid in futurum statuerim, aperiam,

Tac. A. 4, 37:

utque rata essent quae procuratores sui in judicando statuerent,

Suet. Claud. 12;

qul statuit aliquid parte inaudita altera, aequum licet statuerit, haud aequus fuit,

Sen. Med. 2, 199:

non ergo quod libet statuere arbiter potest,

Dig. 4, 8, 32, § 15; cf.:

earum rerum quas Caesar statuisset, decrevisset, egisset,

Cic. Att. 16, 16, C, 11.—

With de or super and abl.:

vos de crudelissimis parricidis quid statuatis cunctamini?

Sall. C. 52, 31:

nihil super ea re nisi ex voluntate filii statuere,

Suet. Tib. 13:

ne quid super tanta re absente principe statueretur,

Tac. H. 4, 9.—

Absol., mostly pass. impers.:

ita expediri posse consilium ut pro merito cujusque statueretur,

Liv. 8, 14, 1:

tunc ut quaeque causa erit statuetis,

id. 3, 53, 10:

non ex rumore statuendum,

decisions should not be founded on rumors, Tac. A. 3, 69.—

With cognoscere, to examine ( officially) and decide:

petit ut vel ipse de eo causa cognita statuat, vel civitatem statuere jubeat,

Caes. B. G. 1, 19:

consuli ut cognosceret statueretque senatus permiserat,

Liv. 39, 3, 2:

missuros qui de eorum controversiis cognoscerent statuerentque,

id. 40, 20, 1; 45, 13, 11:

quod causa cognita erit statuendum,

Dig. 2, 11, 2, § 8.—

With reference to the mind of the subject, to decide, to make up one's mind, conclude, determine, be convinced, usu. with interrog.clause:

numquam intellegis, statuendum tibi esse, utrum illi homicidae sint an vindices libertatis,

Cic. Phil. 2, 12, 30:

illud mirum videri solet, tot homines... statuere non potuisse, utrum judicem an arbitrum, rem an litem dici oporteret,

id. Mur. 12, 27:

neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, etc.,

id. de Or. 3, 22, 82:

ipsi statuerent, quo tempore possent suo jure arma capere,

id. Tull. 5, 12:

ut statuerem quid esset faciendum,

id. Att. 7, 26, 3:

statuere enim qui sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,

id. Ac. 2, 3, 9:

si habes jam statutum quid tibi agendum putes,

id. Fam. 4, 2, 4:

tu quantum tribuendum nobis putes statuas ipse, et, ut spero, statues ex nostra dignitate,

id. ib. 5, 8, 4:

vix statui posse utrum quae pro se, an quae contra fratrem petiturus esset ab senatu magis impetrabilia forent,

Liv. 45, 19, 6:

quam satis statuerat, utram foveret partem,

id. 42, 29, 11:

posse ipsam Liviam statuere, nubendum post Drusum, an, etc.,

Tac. A. 4, 40:

statue quem poenae extrahas,

Sen. Troad. 661.—So with apud animum, to make up one's mind:

vix statuere apud animum meum possum atrum pejor ipsa res an pejore exemplo agatur,

Liv. 34, 2, 4:

proinde ipsi primum statuerent apud animos quid vellent,

id. 6, 39, 11.—Rarely with neutr, pron. as object:

quidquid nos de communi sententia statuerimus,

Cic. Fam. 4, 1, 2:

sic statue, quidquid statuis, ut causam famamque tuam in arto stare scias,

Sen. Herc. Fur. 1306.—

To decree, order, prescribe.

With ut or ne: statuunt ut decem milia hominum in oppidum submittantur, [p. 1754] Caes. B. G. 7, 21:

eos (Siculos) statuisse ut hoc quod dico postularet,

Cic. Verr. 2, 2, 42, § 103:

statuunt illi atque decernunt ut eae litterae... removerentur,

id. ib. 2, 2, 71, §

173: statuit iste ut arator... vadimonium promitteret,

id. ib. 2, 3, 15, §

38: orare patres ut statuerent ne absentium nomina reciperentur,

id. ib. 2, 2, 42, §

103: statuitur ne post M. Brutum proconsulem sit Creta provincia,

id. Phil. 2, 38, 97:

(Tiberius) auxit patrum honorem statuendo ut qui ad senatum provocavissent, etc.,

Tac. A. 14, 28:

statuiturque (a senatu) ut... in servitute haberentur,

id. ib. 12, 53.—So of a decree, determination, or agreement by several persons or parties to be carried out by each of them:

statutum esse (inter plebem et Poenos) ut... impedimenta diriperent,

Liv. 23, 16, 6:

Athenienses cum statuerent, ut urbe relicta naves conscenderent,

Cic. Off. 3, 11, 48:

statuunt ut fallere custodes tentent,

Ov. M. 4, 84.—

With acc. (post-Aug.):

remedium statuere,

to prescribe a remedy against public abuses, Tac. A. 3, 28; 6, 4:

Caesar ducentesimam (vectigalis) in posterum statuit,

decreed that one half of one per cent. be the tax, id. ib. 2, 42.—So with sic (= hoc):

sic, di, statuistis,

Ov. M. 4, 661.—

With dat. and acc. (not ante-Aug.):

eis (Vestalibus) stipendium de publico statuit,

decreed, allowed a salary, Liv. 1, 20, 3:

Aurelio quoque annuam pecuniam statuit princeps,

decreed, granted, Tac. A. 13, 34:

biduum criminibus obiciendis statuitur,

are allowed, id. ib. 3, 13:

itaque et alimenta pueris statuta... et patribus praemia statuta,

Just. 12, 4, 8:

ceu Aeolus insanis statuat certamina ventis,

Stat. Th. 6, 300:

non hoc statui sub tempore rebus occasum Aeoniis,

id. ib. 7, 219:

statuere alicui munera,

Val. Fl. 2, 566.—

With dat. and interrog.-clause:

cur his quoque statuisti quantum ex hoc genere frumenti darent,

Cic. Verr. 2, 5, 21, § 53:

ordo iis quo quisque die supplicarent, statutus,

Liv. 7, 28, 8.—

In partic., of punishment, etc., to decree, measure out, inflict.

With poenam, etc., with or without in and acc. pers. (mostly post-Aug.):

considerando... in utra (lege) major poena statuatur,

Cic. Inv. 2, 49, 145:

poenam statui par fuisse,

Tac. A. 14, 49:

qui non judicium, sed poenam statui videbant,

id. ib. 11, 6:

eadem poena in Catum Firmium statuitur,

id. ib. 6, 31:

senatu universo in socios facinoris ultimam statuente poenam,

Suet. Caes. 14;

so with mercedem (= poenam): debuisse gravissimam temeritatis mercedem statui,

Liv. 39, 55, 3; cf.

also: Thrasea, non quidquid nocens reus pati mereretur, id egregio sub principe statuendum disseruit,

Tac. A. 14, 48.— Absol.:

non debere eripi patribus vim statuendi (sc. poenas),

Tac. A. 3, 70.—

With indef. obj., generally with in and acc.: aliquid gravius in aliquem, to proceed severely against:

obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

Caes. B. G. 1, 20:

fac aliquid gravius in Hejum statuisse Mamertinos,

Cic. Verr. 2, 4, 9, § 19:

res monet cavere ab illis magis quam quid in illos statuamus consultare,

Sall. C. 52, 3:

qui cum triste aliquid statuit, fit tristis et ipse,

Ov. P. 2, 2, 119:

si quid ob eam rem de se crudelius statuerent,

Just. 2, 15, 10.—

With a word expressing the kind of punishment (post-Aug.):

in Pompeiam Sabinam exilium statuitur,

Tac. A. 6, 24 (18).—

De capite, to pass sentence of death:

legem illam praeclaram quae de capite civis Romani nisi comitiis centuriatis statui vetaret,

Cic. Rep. 2, 36, 61.—

Referring to one's own acts, to resolve, determine, purpose, to propose, with inf. (first in Cic.;

freq. and class.): statuit ab initio et in eo perseveravit, jus publicano non dicere,

Cic. Prov. Cons. 5, 10:

P. Clodius cum statuisset omni scelere in praetura vexare rem publicam,

id. Mil. 9, 24:

statuerat excusare,

to decline the office, id. Lig. 7, 21:

cum statuissem scribere ad te aliquid,

id. Off. 1, 2, 4:

quod iste certe statuerat et deliberaverat non adesse,

id. Verr. 2, 1, 1, § 1:

se statuisse animum advertere in omnes nauarchos,

id. ib. 2, 5, 40, §

105: nam statueram in perpetuum tacere,

id. Fam. 4, 4, 4:

statueram... nihil de illo dicere,

id. Fragm. Clod. 1, 1:

statueram recta Appia Romam (i. e. venire),

id. Att. 16, 10, 1:

Pompeius statuerat bello decertare,

Caes. B. C. 3, 86: si cedere hinc statuisset, Liv. 44, 39, 7:

triumphare mense Januario statuerat,

id. 39, 15:

immemor sim propositi quo statui non ultra attingere externa nisi qua Romanis cohaererent rebus,

id. 39, 48:

rex quamquam dissimulare statuerat,

id. 42, 21:

opperiri ibi hostium adventum statuit,

id. 42, 54, 9:

ut statuisse non pugnare consules cognitum est,

id. 2, 45, 9:

exaugurare fana statuit,

id. 1, 55, 2:

Delphos mittere statuit,

id. 1, 56, 5:

eos deducere in agros statuerunt,

id. 40, 38, 2:

tradere se, ait, moenia statuisse,

id. 8, 25, 10:

Samnitium exercitus certamine ultimo fortunam experiri statuit,

id. 7, 37, 4:

statuit sic adfectos hosti non obicere,

id. 44, 36, 2:

sub idem tempus statuit senatus Carthaginem excidere,

Vell. 1, 12, 2:

statui pauca disserere,

Tac. H. 4, 73:

amoliri juvenem specie honoris statuit,

id. A. 2, 42:

statuerat urbem novam condere,

Curt. 4, 8, 1:

statuerat parcere urbi conditae a Cyro,

id. 7, 6, 20:

rex statuerat inde abire,

id. 7, 11, 4:

Alexander statuerat ex Syria petere Africam,

id. 10, 1, 17; 10, 5, 24; 5, 27 (9), 13; so,

statutum habere cum animo ac deliberatum,

to have firmly and deliberately resolved, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 95.—With sic:

caedis initium fecisset a me, sic enim statuerat,

id. Phil. 3, 7, 29.—

To judge, declare as a judgment, be of opinion, hold (especially of legal opinions), think, consider (always implying the establishment of a principle, or a decided conviction; cf.: existimo, puto, etc.).

With acc. and inf.

In gen.:

senatus consulta falsa delata ab eo judicavimus... leges statuimus per vim et contra auspicia latas,

Cic. Phil. 12, 5, 12:

statuit senatus hoc ne illi quidem esse licitum cui concesserat omnia,

id. Verr. 2, 3, 35, § 81:

quin is tamen (judex) statuat fieri non posse ut de isto non severissime judicetur,

id. ib. 2, 3, 62, §

144: hujusce rei vos (recuperatores) statuetis nullam esse actionem qui obstiterit armatis hominibus?

id. Caecin. 13, 39, ut quisquam juris numeretur peritus, qui id statuit esse jus quod non oporteat judicari, who holds that to be the law, id. ib. 24, 68:

is (Pompeius) se in publico statuit esse non posse,

id. Pis. 13, 29:

tu unquam tantam plagam tacitus accipere potuisses, nisi hoc ita statuisses, quidquid dixisses te deterius esse facturum?

id. Verr. 2, 3, 58, § 133:

si causa cum causa contenderet, nos nostram perfacile cuivis probaturos statuebamus,

we were sure, id. Quint. 30, 92:

non statuit sibi quidquam licere quod non patrem suum facere vidisset,

id. Verr. 2, 3, 90, § 211:

hi sibi nullam societatem communis utilitatis causa statuunt esse cum civibus,

assume, id. Off. 3, 6, 28:

cum igitur statuisset opus esse ad eam rem constituendam pecunia,

had become convinced, id. ib. 2, 23, 82:

quo cive neminem ego statuo in hac re publica esse fortiorem,

id. Planc. 21, 51:

quam quidem laudem sapientiae statuo esse maximam,

id. Fam. 5, 13, 1:

hoc anno statuit temporis esse satis,

Ov. F. 1, 34:

nolim statuas me mente maligna id facere,

Cat. 67, 37.— So with sic:

velim sic statuas tuas mihi litteras longissimas quasque gratissimas fore,

Cic. Fam. 7, 33 fin.:

ego sic statuo a me in hac causa pietatis potius quam defensionis partes esse susceptas,

I hold, lay down as the principle of my defence, id. Sest. 2, 3:

quod sic statuit omnino consularem legem nullam putare,

id. ib. 64, 135:

sic statuo et judico, neminem tot et tanta habuisse ornamenta dicendi,

id. Or. 2, 28, 122. —Hence, statui, I have judged, i. e. I know, and statueram, I had judged, i. e. I knew:

ut ego qui in te satis consilii statuerim esse, mallem Peducaeum tibi consilium dare quam me, ironically,

Cic. Att. 1, 5, 4:

qui saepe audissent, nihil esse pulchrius quam Syracusarum moenia, statuerant se, si ea Verre praetore non vidissent, numquam esse visuros,

id. Verr. 2, 5, 36, § 95.—With neutr. pron.:

si dicam non recte aliquid statuere eos qui consulantur,

that they hold an erroneous opinion, Cic. Caecin. 24, 68; cf.:

quis hoc statuit umquam, aut cui concedi potest, ut eum jure potuerit occidere a quo, etc.,

id. Tull. 24, 56; Quint. 5, 13, 21.—

Particularly of a conclusion drawn from circumstances, to judge, infer, conclude; declare (as an inference):

cum tuto senatum haberi non posse judicavistis, tum statuiistis, etiam intra muros Antonii scelus versari,

Cic. Phil. 3, 5, 13: quod si aliter statuetis, videte ne hoc vos statuatis, qui vivus decesserit, ei vim non esse factam, id. Caecin. 16, 46:

quid? si tu ipse statuisti, bona P. Quinctii ex edicto possessa non esse?

id. Quint. 24, 76:

ergo ad fidem bonam statuit pertinere notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

id. Off. 3, 16, 67:

Juppiter esse pium statuit quodcumque juvaret,

Ov. H. 4, 133.—With neutr. pron.:

hoc (i. e. litteris Gabinii credendum non esse) statuit senatus cum frequens supplicationem Gabinio denegavit,

Cic. Prov. Cons. 6, 14:

quod si tum statuit opus esse, quid cum ille decessisset, Flacco existimatis statuendum et faciendum fuisse?

id. Fl. 12, 29; cf. id. Caecin. 16, 46, supra; so,

hoc si ita statuetis,

id. ib. 16, 47.—

Esp. with gerund.-clause.

To hold, judge, think, consider, acknowledge, that something must be done, or should have been done:

tu cum tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas... non statuebas tibi de illorum factis rationem esse reddendam?

did you not consider, did it not strike you? Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29: statuit, si hoc crimen extenuari vellet, nauarchos omnes vita esse privandos, he thought it necessary to deprive, etc., id. ib. 2, 5, 40, §

103: ut statuas mihi non modo non cedendum, sed etiam tuo auxilio utendum fuisse,

id. Fam. 5, 2, 10:

statuebam sic, boni nihil ab illis nugis expectandum,

id. Sest. 10, 24:

Antigonus statuit aliquid sibi consilii novi esse capiendum,

Nep. Eum. 8, 4. —So with opus fuisse:

ut hoc statuatis oratione longa nihil opus fuisse,

acknowledge, Cic. Verr. 1, 18, 56: causam sibi dicendam esse statuerat jam ante quam hoc usu venit, knew (cf. a. supra), id. ib. 2, 5, 39, § 101. —

To think that one must do something, to resolve, propose, usu. with dat. pers.:

manendum mihi statuebam quasi in vigilia quadam consulari ac senatoria,

Cic. Phil. 1, 1, 1: quae vobis fit injuria si statuimus, vestro nobis judicio standum esse, if we conclude, purpose, to abide, etc., id. Fl. 27, 65:

ut ea quae statuisses tibi in senatu dicenda, reticeres,

id. Fam. 5, 2, 1:

statuit tamen nihil sibi in tantis injuriis gravius faciendum,

id. Clu. 6, 16:

Caesar statuit exspectandam classem,

Caes. B. G. 3, 14:

non expectandum sibi statuit dum, etc.,

id. ib. 1, 11:

quod eo tempore statuerat non esse faciendum,

id. B. C. 3, 44:

statuit sibi nihil agitandum,

Sall. J. 39, 5:

Metellus statuit alio more bellum gerendum,

id. ib. 54, 5:

Laco statuit accuratius sibi agendum cum Pharnabazo,

Nep. Alcib. 10, 2:

sororis filios tollendos statuit,

Just. 38, 1.—

With ut:

si, ut Manilius statuebat, sic est judicatum (= ut judicandum esse statuebat),

Cic. Caecin. 24, 69:

ut veteres statuerunt poetae (ut = quod ita esse),

id. Arat. 267 (33): quae majora auribus accepta sunt quam oculis noscuntur, ut statuit, as he thought, i. e. that those things were greater, etc., Liv. 45, 27:

cum esset, ut ego mihi statuo, talis qualem te esse video,

Cic. Mur. 14, 32.—

With two acc. (= duco, existimo):

omnes qui libere de re publica sensimus, statuit ille quidem non inimicos, sed hostes,

regarded not as adversaries, but as foes, Cic. Phil. 11, 1, 3:

Anaximenes aera deum statuit,

id. N. D. 10, 26:

voluptatem summum bonum statuens,

id. Off. 1, 2, 5:

video Lentulum cujus ego parentem deum ac patronum statuo fortunae ac nominis mei,

id. Sest. 69, 144:

si rectum statuerimus concedere amicis quidquid velint,

id. Lael. 11, 38:

Hieronymus summum bonum statuit non dolere,

id. Fin. 2, 6, 19:

noster vero Plato Titanum e genere statuit eos qui... adversentur magistratibus,

id. Leg. 3, 2, 5:

decretum postulat, quo justae inter patruos fratrumque filias nuptiae statuerentur,

Tac. A. 12, 7:

optimum in praesentia statuit reponere odium,

id. Agr. 39.— P. a.: stătūtus, a, um, i. e. baculo, propped, leaning on a stick (dub. v. I. C. supra):

vidistis senem... statutum, ventriosum?

Plaut. Rud. 2, 2, 11.—Hence, subst.: stătūtum, i, n., a law, decision, determination, statute (late Lat.):

Dei,

Lact. 2, 16, 14:

Parcarum leges ac statuta,

id. 1, 11, 14:

statuta Dei et placita,

id. 7, 25, 8.

ăpŭd ( apud down to the time of Caesar, Corp. Inscr. I. 30; I. 196; and after 45 B. C. both apud, Inscr. Orell. 206; 818, and aput, ib. 206; 15; 34; another form of apud was apor, Paul. ex Fest. p. 26 Mull. apud, Ritschl, Rib. in Trag. et Com. Rel., Mull. in Lucil., and Dietsch in Sall.; aput, Lachm., Fleck. in Plaut.; both apud and aput, Mull. in Cat. and Rib. in Verg.) [Corssen once regarded apud as connected with apisci, as juxta with jungo, Ausspr. I. p. 335, 1st ed., but afterwards, ib. 2d ed. I. p. 197, he adopted Pott's view, that it was comp. of Sanscr. api, = to, toward, near (Gr. epi), and ad, old form ar, which view the form apor favors, and thus its strict meaning would be on to, unto; v. infra, IV.]; prep. gov. acc., with, at, by, near (regularly with words denoting rest, and primarily of persons, while ad properly designates only direction, motion, extension, etc., and is chiefly used of places; the diff. between apud and penes is given in Paul. ex Fest. p. 22 Mull.: apud et penes in hoc differunt, quod alterum personam cum loco significat, alterum personam et dominium ac potestatem; v. penes, and cf. Nep. Them. 7, 2: ad ephoros Lacedaemoniorum accessit, penes quos summum imperium erat, atque apud eos (v. infra, I. B. 2. a.) contendit, etc.; and for the difference between ad and apud, cf. Lucil. 9, 58 sq. Mull.: apud se longe alid est, neque idem valet ad se: Intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se; syn.: ad, prope, coram, inter, in with abl.; rare in early Lat.; very freq. in Plaut., less freq. in Ter., seven times in Verg., five times in Juv., three times in Catull., twice in Ov, and once in Hor. and Prop.; never in Tib. or Pers.; very freq. in Cic., the historians, and the Vulg.).

A.. In designating nearness in respect of persons, with, near: apud ipsum adstas, Att. ap. Non. p. 522, 25:

adsum apud te, genitor,

id. ib. p. 522, 32:

alteram (partem) apud me adponito,

Plaut. Trin. 4, 3, 60:

nunc hic apud te servio,

id. Capt. 2, 2, 62:

scriptorum non magnast copia apud me,

Cat. 68, 33 Mull.:

mane apud me,

Vulg. Gen. 29, 19:

Advocatum habemus apud Patrem,

ib. 1 Joan. 2, 1:

cum in lecto Crassus esset et apud eum Sulpicius sederet,

Cic. de Or. 2, 3, 12; so id. Pis. 26, and id. Rep. 3, 28.—

Esp.

a.. With a pron. or subst., apud me, te, se, aliquem, etc., with me, in my house, etc., in one's house, at the house of a person; Fr. chez moi, chez vous, chez soi, etc.:

Quis heri apud te? Naev., Com. Rel. p. 9 Rib.: dico eum esse apud me,

Plaut. Capt. 3, 2, 15; 4, 2, 73:

hic apud me hortum confodere jussi,

id. Aul. 2, 2, 66:

si commodumst, apud me, sis, volo,

Ter. Heaut. 1, 1, 110:

condixerant cenam apud me, Turp., Com. Rel. p. 108 Rib.: quid nunc virgo? Nempe apud test?

Plaut. Trin. 1, 2, 159:

Quid sibi volunt homines isti apud te?

Vulg. Num. 22, 9; ib. Matt. 26, 18:

cenabis bene apud me,

Cat. 13, 1:

apud me habitavit,

Cic. Clu. 33; id. Verr. 4, 111; 5, 77:

apud te cenavit,

id. Div. in Caecil. 58; id. Verr. 4, 49; id. Cael. 26; id. Deiot. 32:

in curia posita potius quam rure apud te, Titin., Com. Rel. p. 142 Rib.: mane apud me etiam hodie,

Vulg. Jud. 19, 9:

tenet intus apud se,

Lucil. 9, 59 Mull.:

Pompeius petiit, ut secum et apud se essem cotidie,

Cic. Att. 5, 6:

apud se fecit manere,

Vulg. Jud. 19, 7; ib. Luc. 11, 37:

de gladiis, quae apud ipsum erant deprehensa,

Cic. Cat. 3, 10:

Cum postridie apud eundem ventum exspectans manerem,

id. Phil. 1, 8:

mansit apud eum quattuor mensibus,

Vulg. Jud. 19, 2; ib. Act. 28, 14:

apud quem deversatus es,

Cic. Verr. 4, 37: apud nympham Calypsonem, Liv. And. ap. Prisc. p. 685 (cf. Hom. Od. 4, 557: Numphês en megaroisi Kalupsous):

habitasti apud Heium Messanae,

Cic. Verr. 4, 18; id. Cael. 51:

Fuisti apud Laecam illa nocte,

id. Cat. 1, 4, 9; id. de Or. 1, 22, 104; id. Att. 1, 8:

apud Ostorium Scapulam epulatur,

Tac. A. 14, 48:

apud Cornelium Primum juxta Velabrum delituit,

id. H. 3, 74; 1, 14:

Factum est, ut moraretur apud Simonem quendam,

Vulg. Act. 9, 43:

invenient hominem apud sororem tuam occultantem se,

Cic. Dom. 83:

qui apud te esset eductus,

id. Quinct. 69:

apud quem erat educatus,

id. Lael. 20, 75:

cum alter ejus filius apud matrem educaretur,

id. Clu. 27:

disciplina C. Cassii, apud quem educatus erat,

Tac. A. 15, 52:

se apud Q. Mucium jus civile didicisse,

id. Or. 30:

apud eosdem magistratus institutus,

Suet. Calig. 24:

servorum manus tamquam apud senem festinantes,

Tac. H. 1, 7:

in convivio apud regem,

id. A. 2, 57: Bene vale;

apud Orcum te videbo,

in the abode of Orcus, Plaut. As. 3, 3, 16:

sacrificasse apud deos, i. e. in templis deorum,

Tac. A. 11, 27:

frater apud Othonem militans,

in the army of Otho, id. H. 2, 26; so,

nec solum apud Caecinam (cognoscebatur id damnum composuisse),

id. ib. 2, 27:

quorum sint legati apud se,

in his camp, Caes. B. G. 4, 8; cf.:

Quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,

id. ib. 1, 47:

dici hoc potest, Apud portitores eas (litteras) resignatas sibi,

at the custom-house, Plaut. Trin. 3, 3, 64; 3, 3, 80:

Quantillum argenti mihi apud trapezitam siet,

at the banker's, id. Capt. 1, 2, 90:

duo genera materiarum apud rhetoras tractantur, i. e. in scholis rhetorum, as he says just before,

Tac. Or. 35.—Apud me etc. is sometimes added to domi or in aedibus, or interchanges with domi: Me. Ubi namst, quaeso? Ch. Apud me domi, Ter. Heaut. 3, 1, 21:

a me insidias apud me domi positas esse dixerunt,

Cic. Sest. 41:

domi esse apud sese archipiratas dixit duos,

id. Verr. 5, 73; so Vulg. Gen. 27, 15:

quae (signa) cognovi apud istum in aedibus,

Cic. Verr. 1, 50:

esse illa signa domi suae, non esse apud Verrem,

id. ib. 4, 16:

nihil apud hanc lautum, pistor domi nullus,

id. Pis. 67; id. Clu. 165.—Hence,

Trop.: apud se esse, to be at home, i. e. to be in one's senses, be one's self, be sane (only in conversational lang.; most freq. in Ter.; cf. Gr. en heautôi einai, Ar. Vesp. 642; opp. vecors, amens esse, to be out of one's wits, beside one's self; so Gr. phrenôn exestanai, Eur. Or. 1021):

Sumne ego apud me?

Plaut. Mil. 4, 8, 36:

Non sum apud me,

Ter. Phorm. 1, 4, 26, and Afran., Com. Rel, p. 170 Rib.:

Prae iracundia, Menedeme, non sum apud me,

Ter. Heaut. 5, 1, 48:

Vix sum apud me: ita animus commotust metu, spe, gaudio,

id. And. 5, 4, 34:

Num tibi videtur esse apud sese?

id. Hec. 4, 4, 85 (quasi ob amorem meretricis insanus, Don.):

proin tu fac, apud te ut sies,

id. And. 2, 4, 5 (= ut praeparatus sis, Don.); Petr. 129.—

In respect of persons, in whose presence or before whom any thing is done or takes place, esp. of discussions or debates in which the persons have the right of decision (Web. Uebungsch. p. 33), before, in the presence of, = coram, ad.

Of civil or military affairs, before:

cum res agatur apud praetorem populi Romani et apud severissimos judices,

Cic. Arch. 3:

apud eosdem judices reus est factus,

id. Clu. 22, 59:

vis de his judicari apud me?

Vulg. Act. 25, 9:

accusavit fratres suos apud patrem,

ib. Gen. 37, 2; ib. 1 Macc. 7, 6; ib. Joan. 5, 45:

hoc, quod nunc apud pontifices agis,

Cic. Dom. 51; 117:

istud ne apud eum quidem dictatorem quisquam egit isto modo,

id. Lig. 12:

qui hanc causam aliquotiens apud te egit,

id. Quinct. 30; so id. Verr. 2, 100; 3, 114; id. Caecin. 69; id. Sest. 120:

(populus Romanus) mihi potestatem apud se agendi dedit,

id. Verr. 5, 173: Repulsior secunda collatione dixit Cato in ea, quae est contra Cornelium apud populum, Paul. ex Fest. p. 286 Mull.:

tutoresne defendent apud istius modi praetorem?

Cic. Verr. 1, 153; id. Clu. 126: apud te cum sim defensurus me, Vulg. Act. [p. 146] 26, 2:

omnia apud praetores gererentur,

Tac. Or. 38:

causam nescio quam apud judicem defendebat,

Cic. Clu. 74; so Tac. A. 3, 12; id. Or. 19:

apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse, in qua te,

Cic. Lig. 6:

apud judicem causam dicere,

id. Quinct. 43; id. Verr. 1, 26; id. Sex. Rosc. 85:

apud aliquem dicere,

id. Lig. 6; id. Deiot. 4:

verba apud senatum fecit,

id. Verr. 2, 2, 20:

habita apud senatum oratione,

Tac. A. 12, 25; 6, 8:

haec apud patres disseruit,

id. ib. 2, 43; 4, 2;

4, 6: modeste apud vos socius populi Romani questus est,

Cic. Verr. 4, 18:

Quae est ergo apud Caesarem querella?

id. Lig. 25:

isne apud vos obtinebit causam, qui etc.,

id. Caecin. 38:

petita multa est apud eum praetorem,

id. Verr. 1, 155:

causam contra aliquem apud centumviros dicere,

id. de Or. 2, 23, 98; Tac. Or. 38:

numerus oratorum quot annis apud magistratus publice subscribitur,

Cic. Verr. 3, 120:

apud eorum quem qui manumitteretur,

Liv. 41, 9: apud proconsules aliquem manumittere, Marcian. ap. Dig. 1, 162.—

In extra judicial cases, before:

apud hunc confessus es et genus etc.,

Plaut. Capt. 2, 3, 52:

nullam causam dico, quin mihi Et parentum et libertatis apud te deliquio siet,

id. ib. 3, 4, 93:

apud erum qui (servos) vera loquitur,

id. Am. 2, 1, 43:

apud novercam querere,

id. Ps. 1, 3, 80:

ego apud parentem loquor,

Cic. Lig. 30:

plura fateri apud amicos,

Tac. A. 14, 62:

aliquid apud aliquem laudare,

Cic. Att. 2, 25; Tac. A. 13, 46; so Vulg. Gen. 12, 15:

aliquem apud aliquos vituperare,

Cic. Phil. 2, 11:

apud quem tu etiam nos criminari soles,

id. Vatin. 29.—

Of one's feelings, views, judgment, with, in the view or sight of, before.

With verbs:

apud Tenedios sanctissimus deus habetur,

Cic. Fl. 61; id. Verr. 1, 49:

quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur,

id. ib. 2, 126;

1, 69: si tutoris auctoritas apud te ponderis nihil habebat,

id. ib. 2, 55; id. Planc. 4:

apud judicem grave et sanctum esse ducetur,

id. Q. Rosc. 6:

Quae omnia apud nos partim infamia... ponuntur, Nep. praef. 5: justificatur apud Deum,

Vulg. Gal. 3, 11:

haec apud illos barbatos ridicula videbantur,

Cic. Mur. 26; id. Dom. 101:

unus dies apud Dominum (est) sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus,

Vulg. 2 Pet. 3, 8.—

With adjj.:

fuisti apud pontifices superior,

Cic. Dom. 4:

qui honos est apud Syracusanos amplissimus,

id. Verr. 4, 137; id. Font. 36:

quam clara (expugnatio) apud omnes,

id. Verr. 1, 50; 2, 50:

Satis clarus est apud timentem quisquis timetur,

Tac. H. 2, 76; id. Or. 7:

hoc est apud Graecos prope gloriosius quam Romae triumphasse,

Cic. Fl. 31; Tac. H. 5, 17:

quod aeque apud bonos miserum est,

id. ib. 1, 29:

quae justa sunt apud nos,

Vulg. 1 Macc. 11, 33; ib. Rom. 2, 13:

tunc eritis inculpabiles apud Dominum,

ib. Num. 32, 22:

si is pretio apud istum idoneus esset,

Cic. Verr. 2, 121.—

With substt.:

est tanta apud eos ejus fani religio atque antiquitas, ut etc.,

Cic. Verr. 1, 46:

tanta nominis Romani dignitas est apud omnes nationes, ut etc.,

id. ib. 5, 150:

qua (hic) apud omnes Siculos dignitate atque existimatione sit,

id. ib. 2, 111:

Dymnus modicae apud regem auctoritatis et gratiae,

Curt. 6, 72:

abominatio est uterque apud Deum,

Vulg. Prov. 17, 15.—Apud animum, apud animum meum, etc. sometimes stand for mihi, mecum, etc., or simply animo: Ea tute tibi subice et apud animum propone, before your mind, before you, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

ipsi primum statuerint apud animos, quid vellent,

Liv. 6, 39, 11:

Sic apud animum meum statuo,

Sall. de Ord. Rep. 2:

sic statuere apud animum meum possum,

Liv. 34, 2, 4.—So with pers. pron. in Vulg. after the Greek: haec apud se (pros heauton) oravit, within himself, to himself, Luc. 18, 11: Sciens apud semet ipsum (en heautôi), in himself, Joan. 6, 62: statui hoc ipsum apud me (emautôi), ne etc., with myself, 2 Cor. 2, 1; so, hoc cogitet apud se (eph heautou), ib. 10, 7.—

And simply before, in the presence of:

id apud vos proloquar,

Plaut. Capt. prol. 6:

nemo est meorum amicorum, apud quem expromere omnia mea occulta audeam,

Ter. Heaut. 3, 3, 14:

se jactant apud eos, quos inviti vident,

Cic. Fl. 61:

licet mihi, Marce fili, apud te gloriari, ad quem etc.,

id. Off. 1, 22, 78: de vobis glorior apud Macedones, Vulg. 2 Cor. 9, 2:

plus quam apud vos commemorari velitis,

Cic. Caecin. 77:

non apud indoctos loquor,

id. Pis. 68:

ostendit, quae quisque de eo apud se dixerit,

Caes. B. G. 1, 19:

quid apud magnum loquerentur Achillem,

Ov. M. 12, 163:

neque raro neque apud paucos talia jaciebat,

Tac. A. 4, 7:

loqui de se apud aliquem,

Cic. Att. 1, 3:

mentiri apud aliquem,

Plaut. Poen. 1, 1, 24:

apud aliquem profiteri,

Curt. 7, 7, 24:

Non est nobis haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,

Cic. Mur. 61:

Caesar apud milites contionatur,

Caes. B. C. 1, 7:

gratias agere alicui apud aliquem,

Cic. Sest. 4; so Tac. A. 15, 22:

si quid (in me) auctoritatis est, apud eos utar, qui etc.,

Cic. Imp. Pomp. 2; so id. Lig. 16, and id. Red. in Sen. 24:

Quae fundebat apud Samson lacrimas,

Vulg. Jud. 14, 16.—

Of a person with whom, in whose case something is, exists, is done, with, in the case of, often = in with abl.:

quom apud te parum stet fides,

Plaut. Ps. 1, 5, 62:

Et bene apud memores veteris stat gratia facti,

Verg. A. 4, 539:

At fides mihi apud hunc est,

Ter. Heaut. 3, 3, 10: De. Quid est? Ch. Itan parvam mihi fidem esse apud te? id. Phorm. 5, 3, 27:

ut apud me praemium esse positum pietati scias,

id. Hec. 4, 2, 8:

alioqui mercedem non habebitis apud Patrem vestrum,

Vulg. Matt. 6, 1:

illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem,

Cic. Imp. Pomp. 46:

(eum) Aeduorum auctoritatem apud omnes Belgas amplificaturum,

Caes. B. G. 2, 14:

si M. Petrei non summa auctoritas apud milites exstitisset,

Cic. Sest. 12:

Pompei auctoritas apud omnes tanta est. quanta etc.,

id. Fl. 14; id. Phil. 13, 7:

ecquid auctoritatis apud vos socii populi Romani habere debeant,

id. Div. in Caecil. 17; so id. Verr. 2, 14; id. Mur 38:

(servi) apud eum sunt in honore et pretio,

id. Sex. Rosc. 77; id. Verr. 5, 157; id. Cat. 3, 2:

videmus quanta sit in invidia quantoque in odio apud quosdam virtus et industria,

id. Verr. 5, 181:

quo majore apud vos odio esse debet quam etc.,

id. ib. 1, 42:

domi splendor, apud exteras nationes nomen et gratia,

id. Clu. 154; id. Mur. 38:

Dumnorigem, magna apud plebem gratia,

Caes. B. G. 1, 18:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti etc.,

id. ib. 1, 20:

certe apud te et hos, qui tibi adsunt, veritas valebit,

Cic. Quinct. 5; id. Div. in Caecil. 17; id. Lig. 30; id. Marcell. 14; id. Mil. 34:

utrum apud eos pudor atque officium aut timor valeret,

Caes. B. G. 1, 40:

apud quem ut multum gratia valeret,

Nep. Con. 2, 1:

video apud te causas valere plus quam preces,

Cic. Lig. 31; so id. Lael. 4, 13, and Tac. H. 3, 36:

quod apud vos plurimum debebit valere,

Cic. Div. in Caecil. 11; so Caes. B. G. 1, 17, and Tac. H. 4, 73:

qui tantum auctoritate apud suos cives potuit, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 113:

speravit sese apud tales viros aliquid posse ad etc.,

id. Sex. Rosc. 141:

(eum) apud finitimas civitates largiter posse,

Caes. B. G. 1, 18:

quae (pecunia) apud me contra fidem meam nihil potuisset,

Cic. Verr. 1, 19:

quae (memoria) plus apud eum possit quam salus civitatis,

id. Phil. 5, 51; id. Verr. 3, 131:

qui apud eum plurimum poterat,

id. ib. 3, 130:

qui apud me et amicitia et beneficiis et dignitate plurimum possunt,

id. Sex. Rosc. 4; so Caes. B. G. 1, 9.—So very rarely with adjj.:

faciles sunt preces apud eos, qui etc.,

Cic. Har. Resp. 63:

nihil me turpius apud homines fuisset,

id. Att. 2, 19:

apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit,

Cels. 3, 23.—

Of persons, of inhabitants of cities or countries, among whom one is, or something is, is done or happens, among = inter:

CONSOL. QVEI. FVIT. APVD. VOS., Epit. Scip. ap. Grotef. Gr. II. p. 296: homines apud nos noti, inter suos nobiles,

Cic. Fl. 52:

Ut vos hic, itidem ille apud vos meus servatur filius,

Plaut. Capt. 2, 2, 11; 2, 2, 62:

qui (colonus) perigrinatur apud vos,

Vulg. Exod. 12, 49:

qui regnabat apud vos,

ib. 1 Macc. 12, 7; ib. Matt. 13, 56; ib. Luc. 9, 41:

si iste apud eos quaestor non fuisset,

Cic. Div. in Caecil. 4; 65:

Apud eos fuisse regem Divitiacum,

Caes. B. G. 2, 4; 2, 2:

qui (praetores) apud illos a populo creantur,

Cic. Fl. 44:

apud quos consul fuerat,

id. Div. in Caecil. 66; id. Verr. 2, 5; 4, 108:

apud inferos illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt,

id. Cat. 4, 8; id. Tusc. 1, 5, 10; so Vulg. Eccli. 14, 17: Sunt apud infernos tot milia formosarum, Prop. 3, 2, 63:

fateri quae quis apud superos distulit in seram commissa piacula mortem,

Verg. A. 6, 568;

Vel. 2, 48, 2: studiis militaribus apud juventutem obsoletis,

Cic. Font. 42:

qui apud socios nominis Latini censi essent,

Liv. 41, 9:

qui apud gentes solus praestat, Naev., Com. Rel. p. 25 Rib.: quae sacra apud omnes gentes nationesque fiunt,

Cic. Verr. 4, 109:

id (simulacrum) apud Segestanos positum fuisse,

id. ib. 4, 80:

si apud Athenienses non deerant qui rem publicam defenderent,

id. Sest. 141, and Nep. Milt. 6, 2:

ille est magistratus apud Siculos, qui etc.,

Cic. Verr. 2, 131:

si tu apud Persas deprehensus etc.,

id. ib. 5, 166:

Apud Helvetios longe nobilissimus fuit Orgetorix,

Caes. B. G. 1, 2:

apud omnes Graecos hic mos est, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 158, and id. Fragm. B. 7, 18 B. and K.:

quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut etc.,

Caes. B. G. 1, 50:

aliis Germanorum populis usurpatum raro apud Chattos in consensum vertit,

Tac. G. 31:

Cui (mihi) neque apud Danaos usquam locus (est),

Verg. A. 2, 71:

apud Nahanarvalos antiquae religionis lucus ostenditur,

Tac. G. 43; 32; 38; 44; id. H. 4, 56; 4, 61; id. A. 2, 1; 2, 45: apud Graecos magis quam in ceteris nationibus exculta est medicina, Cels. praef. 3, 9.—So of an army, in, with, where in with abl. is commonly used:

qui apud exercitum cum Lucio Lucullo est,

in the army under L. Lucullus, Cic. Verr. 4, 49; so id. Arch. 11:

apud exercitum mihi fueris tot annos,

id. Mur. 45:

quod Hannibalem etiam nunc cum imperio apud exercitum haberent,

in the army with a command, Nep. Hann. 7, 3:

simul manere apud exercitus Titum utile videbatur,

Tac. H. 5, 10:

quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum,

with his troops, Plin. 33, 4, 50, § 143.—

In designating the author of a work or of an assertion, apud aliquem, in, by, in the writings of, any one (the work itself being designated by in with abl.; as, de qua in Catone majore satis multa diximus, Cic. Off. 1, 42, 151:

Socraiem illum, qui est in Phaedro Platonis,

id. de Or. 1, 7, 28:

quo in libro,

id. ib. 1, 11, 47):

ut scriptum apud eundem Caelium est,

Cic. Div. 1, 26, 55:

apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit,

id. Sen. 22, 79:

quod apud Platonem est in philosophos dictum, quod etc.,

id. Off. 1, 9, 28:

apud Agathoclem scriptum in historia est,

id. Div. 1, 24, 50:

ut est apud poetam nescio quem,

id. Phil. 2, 65:

Quod enim est apud Ennium, etc.,

id. Off. 1, 8, 26:

de qua (ambitione) praeclare apud eundem est Platonem, simile etc.,

id. ib. 1, 25, 87:

Apud Varronem ita est, etc.,

Plin. 18, 35, 79, § 348:

ut video scriptum apud Graecos,

Cic. Scaur. 4:

invenio apud quosdam auctores,

Tac. H. 2, 37; so id. A. 1, 81; 3, 3:

reperio apud scriptores,

id. ib. 2, 88:

apud Solonem,

i. e. in his laws, Cic. Leg. 2, 26, 64:

cui bono est, si apud te Agamemnon diserte loquitur, i. e. in tragoediis tuis,

Tac. Or. 9. —Also of speakers:

apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur,

Tac. Agr. 22.—

a.. Est aliquid apud aliquem = est alicui aliquid, apud aliquem being equivalent to dat. of possessor:

quae (scientia auguralis) mihi videtur apud majores fuisse dupliciter, ut etc.,

Cic. Leg. 2, 13, 33:

juris civilis magnum usum apud multos fuisse,

id. Brut. 41, 152:

cum apud eum summum esset imperium populi,

Nep. Phoc. 2, 4:

omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt,

Sall. C. 20, 8:

par gloria apud Hannibalem hostesque Poenos erat,

Liv. 22, 30, 8:

apud quos nulla loricarum galearumve tegmina (erant),

Tac. A. 12, 35:

pecuniam ac dona majora apud Romanos (esse),

id. H. 4, 76:

minorem esse apud victos animum,

id. ib. 3, 1;

2, 75: quando quidem est apud te virtuti honos,

Liv. 2, 1, 15: Phoebo sua semper apud me Munera sunt, Phoebus has his gifts with me, i. e. I have his gifts for Phoebus, Verg. E. 3, 62; so Hor. C. 3, 29, 5:

apud te est fons vitae,

Vulg. Psa. 35, 10:

apud Dominum (est) misericordia,

ib. ib. 129, 7.—

Est aliquid apud aliquem also simply denotes that something is in one's hands, in his power, at his disposal:

erat ei apud me pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

negasse habere se (phaleras): apud alium quoque eas habuisse depositas,

Cic. Verr. 4, 29:

multa (signa) deposita apud amicos,

id. ib. 4, 36:

apud quem inventus est scyphus,

Vulg. Gen. 44, 16; ib. [p. 147] Exod. 22, 4; ib. Deut. 24, 12.—So also of persons:

te pix atra agitet apud carnuficem,

in the hands of, Plaut. Capt. 3, 4, 65:

qui (obsides) apud eum sint,

Caes. B. G. 1, 31; 1, 33.—

Apud aliquem = alicui, the dat. of indir. obj.:

remanet gloria apud me, Att., Trag. Rel. p. 194 Rib.: nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum tota in Sicilia reliquisse,

Cic. Verr. 4, 2:

si (cura rei publicae) apud Othonem relinqueretur,

Tac. H. 1, 13; 1, 20:

qui judicia manere apud ordinem Senatorium volunt,

Cic. Div. in Caecil. 8:

neque praemia caedis apud interfectorem mansura,

Tac. H. 2, 70; id. A. 15, 7:

fidens apud aliquem obligare,

Dig. 16, 1, 27.—So rarely with adjj.:

Essetne apud te is servos acceptissimus?

Plaut. Capt. 3, 5, 56:

non dicam amicum tuum, quod apud homines carissimum est,

Cic. Verr. 2, 110:

apud publicanos gratiosus fuisti,

id. ib. 2, 169; 4, 38; id. Fl. 76; id. Lig. 31: Apud homines hoc impossibile est;

apud Deum autem omnia possibilia sunt,

Vulg. Matt. 19, 26; ib. Marc. 10, 27.

Transf. In designations of place,

At, near, about, around, before (esp. freq. in the post-Aug. histt.) = ad, prope, circum, ante: tibi servi multi apud mensam adstant, Naev. ap. Prisc. p. 893 P. (Com. Rel. p. 10 Rib.):

verecundari neminem apud mensam decet,

Plaut. Trin. 2, 4, 77:

Quid apud hasce aedis negotii est tibi?

id. Am. 1, 1, 194:

Quid illisce homines quaerunt apud aedis meas?

id. Most. 4, 2, 26; id. Trin. 4, 2, 25: apud ignem adsidere, Turp. ap. Non. p. 522, 26 (Com. Rel. p. 100 Rib.); Sisenn. ap. Non. p. 86, 16:

navem is fregit apud Andrum insulam,

Ter. And. 1, 3, 17:

apud Tenedum pugna illa navalis,

Cic. Arch. 21:

ut apud Salamina classem suam constituerent,

Nep. Them. 3, 4:

apud oppidum morati,

Caes. B. G. 2, 7:

agri in Hispania apud Karthaginem Novam,

Cic. Agr. 1, 5:

bellatum apud Actium,

Tac. H. 1, 1; 1, 72; 3, 76:

Pugnabant alii tardis apud Ilion armis,

Ov. R. Am. 163:

morabatur in castris apud Galgalam,

Vulg. Jos. 10, 6:

quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,

Verg. A. 11, 288:

apud vetustam turrem, Att., Trag. Rel. p. 189 Rib.: apud castellum consedisse,

Tac. A. 4, 25:

Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

id. H. 3, 35:

apud vexillum tendentes,

id. A. 1, 17:

trepidatur apud naves,

id. H. 2, 15:

hostis est non apud Anienem, sed in urbe,

Cic. Mur. 84; id. Fam. 2, 10, 5:

quam detraxerat apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,

Verg. A. 5, 261:

apud abunaantem amnem et rapidas undas Inachi, Att., Trag. Rel. p. 175 Rib.: apud gelidi flumina Hebri,

Verg. A. 12, 331:

octo apud Rhenum legiones,

Tac. A. 1, 3:

apud ripam Rheni,

id. ib. 2, 83:

probavi te apud Aquam Contradictionis,

Vulg. Psa. 80, 8:

repertus apud fretum Siciliae,

Tac. A. 6, 14:

propitiata Juno apud proximum mare,

id. ib. 15, 44:

apud promunturium Miseni consedit in villa,

id. ib. 6, 50:

Ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem, for in nive etc.,

Cat. 63, 53 Mull.:

apud altaria deum pepigere,

before, Tac. A. 11, 9:

decernuntur supplicationes apud omnia pulvinaria,

id. ib. 14, 12 (cf.:

unum diem circa omnia pulvinaria supplicatio fuit,

Liv. 41, 9):

apud Caesaris effigiem procubuit,

Tac. A. 12, 17; 13, 23:

quartum apud lapidem substiterat,

id. ib. 15, 60:

laudavit ipse apud rostra (for pro rostris),

Tac. A. 16, 6; so, apud forum (cf.: ad forum under ad, I. A. 3., and in Gr. Sophocl. Trach. 371, pros mesêi agorai;

on the other hand,

id. ib. 423, en mesêi agorai; id. ib. 524, têlaugei par ochthôi): Quidam apud forum mihi vendidit, Pomp., Com. Rel. p. 250 Rib.: Ch. Qui scis? By. Apud forum modo e Davo audivi, Ter. And. 2, 1, 2; 1, 5, 18:

Capuae multa apud forum aedificia de caelo tacta,

Liv. 41, 9 (Weissenb., in foro):

quod (templum) apud forum holitorium C. Duilius struxerat,

Tac. A. 2, 49.—

At, in = in with abl. or gen. or abl. of place: CONSVLES SENATVM CONSOLVERVNT N. OCTOB. APVD AEDEM DVELONAI, S. C. de Bacch. I.; so,

ejus statuam majores apud aedem matris deum consecravisse,

Tac. A. 4, 64:

apud villam est,

Ter. Ad. 4, 1, 1; so Cic. Verr. 4, 22, 48:

Eum argentum sumpsisse apud Thebas ab danista fenore,

Plaut. Ep. 2, 2, 67:

deponere apud Solos in delubro pecuniam,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

ut rationes apud duas civitates possim relinquere,

id. Att. 6, 7, 2: qui mense Aprili apud Baias essent, id. Fragm. B. 13, 4, 1 B. and K.;

13, 4, 4 iid.: seditio militum coepta apud Sucronem,

Liv. 28, 29:

donum apud Antium statuitur,

Tac. A. 3, 71:

bellis civilibus Maecenatem equestris ordinis cunctis apud Romam atque Italiam praeposuit,

id. ib. 6, 11:

Titus in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit,

Suet. Tit. 5:

quod Judaeam praeterveniens apud Hierosolymam non supplicasset,

id. Aug. 93:

apud Mediolanum,

Lact. Mort. Persec. 48:

eum pugionem apud Capitolium consecravit,

Tac. A. 15, 74:

Equitum Romanorum locos sedilibus plebis anteposuit apud Circum,

id. ib. 15, 32:

quae (effigies) apud theatrum Pompei locaretur,

id. ib. 3, 72:

qui (rei) apud aerarium pependissent,

Suet. Dom. 9 Roth:

cujus (scientiae) apiscendae otium apud Rhodum magistrum Thrasullum habuit,

Tac. A. 6, 20; 4, 14; so Suet. Aug. 92; Eutr. 7, 13:

ut civitati Cibyraticae apud Asiam subveniretur,

Tac. A. 4, 13; 4, 18; 16, 15:

apud Pharsaliam,

Liv. Epit. 111:

apud Palaestinam,

Eutr. 7, 13:

qui erant apud Helladam,

Vulg. 1 Macc. 8, 9. —

Of time.

With words denoting time or occasion, in, at (rare):

apud saeclum prius,

Ter. Eun. 2, 2, 15:

aliquem apud judicium persequi,

at the trial, Cic. Verr. 4, 104.—

With words designating persons, with, among, in the time of:

hostis apud majores nostros is dicebatur, quem nunc etc.,

Cic. Off. 1, 12, 36:

fecerunt hoc multi apud majores nostros,

id. Verr. 2, 118; 5, 148:

Fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

id. Mur. 36; id. Off. 2, 24, 85; id. Lael. 2, 6:

Apud antiquos fuit Petron quidam, Cels. praef. 3, 9: aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam (fuisse),

Tac. A. 2, 33.—

For ad with words implying motion (very rare):

APVT EVM PERVENIRE,

Inscr. Grut. 786, 5:

atque apud hunc eo vicinum,

Plaut. Mil. 2, 5, 70:

Bito apud aurificem,

Lucil. 30, 66 Mull.: apud legiones venit, Sall. Fragm. ap. Pomp. Commod. Don. p. 395 Lind.:

(naves) apud insulas longius sitas ejectae,

Tac. A. 2, 24:

qui apud Romanos de societate functus est legatione,

Vulg. 2 Macc. 4, 11.

(cf. ad, I. fin. b.)

It is sometimes placed after its subst.:

quae fiunt apud fabros, fictores, item alios apud,

Varr. L. L. 6, 78, p. 104 Mull.:

Is locus est Cumas aput,

Lucr. 6, 747 Lachm.:

montem apud Erycum,

Tac. A. 4, 43:

ripam apud Euphratis,

id. ib. 6, 31:

Misenum apud et Ravennam,

id. ib. 4, 5 (in Suet. Dom. 9 the editt. vary between aerarium apud and apud aerarium; the latter seems preferable, and is adopted by Oudend., Bremi, Baumg.-Crus., and Roth).—

It is sometimes placed between the subst. and adj.:

barbaras apud gentes,

Tac. A. 2, 88, 3, 26; 15, 60:

non modo Graecis in urbibus, sed Romana apud templa,

id. ib. 14, 14.—

Twice in Verg. it stands before the secondary adjunct of its subst.:

apud durae moenia Trojae, A. 11, 288: apud gelidi flumina Hebri,

ib. 12, 331. Apud is never found in compound words. V. more on this word in Hand, Turs. I. pp. 405-416.

solvo, solvi, solutum, 3, v. a. ( perf. soluit, trisyll., Cat. 2, 13:

soluisse,

Tib. 4, 5, 16) [for se-luo; cf. socors for se-cords], to loosen an object from any thing, to release or to loose, remove any thing which binds or restrains another.

To loose an object bound, to release, set free, disengage, dissolve, take apart.

In a corporeal sense.

Outwardly, to release.

From fetters or custody, to free, set free, release; absol.:

solvite istas,

i. e. from fetters, Plaut. Truc. 4, 3, 64:

solvite istum,

id. Mil. 5, 32:

numquam, nisi me orassis, solves,

id. Ep. 5, 2, 62:

jube solvi (eum),

Ter. And. 5, 4, 52:

ad palum adligati repente soluti sunt,

Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11:

ut vincti solvantur,

id. ib. 2, 5, 6, §

12: qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur,

id. Tusc. 1, 31, 75:

ita nexi soluti (sunt),

Liv. 8, 28, 9:

solvite me, pueri,

Verg. E. 6, 24:

fore ut brevi solveretur,

Suet. Vesp. 5; id. Tib. 65; id. Vit. 12.—With abl.:

canis solutus catena,

Phaedr. 3, 7, 20. — Transf., from the fetter of frost:

solutis amnibus (i. e. frigoris vinculo),

Stat. Th. 5, 15:

terrae quem (florem) ferunt solutae,

Hor. C. 1, 4, 10.—

From reins, ties, bands, etc.: solve senescentem equum, from the rein, i. e. dismiss him from service, Hor. Ep. 1, 1, 8:

solverat sol equos,

unhitched, Stat. Th. 3, 407: currum solvere (i. e. ab equis, poet. for equos a curru), Sen. Thyest. 794: solvere epistulam, i. e. from the string by which it was tied (= to open), Nep. Hann. 11, 3:

et tibi sollicita solvitur illa (epistula) manu,

Ov. Tr. 5, 2, 2:

et jacet in gremio charta soluta meo,

id. H. 11, 4:

praecepit suis ne sarcinas solverent, aut onera deponerent,

Front. Strat. 1, 5, 3.—So of garments and sails, to unfurl, unfold: cum tunica soluta inambularet, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Front. Strat. 4, 1, 26:

soluta toga,

Quint. 11, 3, 147:

vela solvere,

Verg. A. 4, 574.—

From any fastening (mostly poet. and post-Aug. prose), to detach from; constr. absol., or with ab or de, and abl.:

Caucasia solvet de rupe Promethei bracchia,

Prop. 2, 1, 69:

fraxinus solvitur,

from the ground, Stat. Th. 9, 498:

ceciditque soluta pinus,

id. ib. 9, 409; cf.:

pinus radice soluta, deficit,

id. S. 5, 1, 152:

solutis radicibus arbusta procumbunt,

Sen. Q. N. 3, 27, 5:

accepi epistulam quam, ut scribis, ancora soluta de phaselo dedisti, i. e. a litore,

detached, Cic. Att. 1, 13, 1 B. and K. (al. sublata;

but soluta is perh. an error of Cic. in the use of a technical term, v Orell. ad loc.).—In the same sense: solvere retinacula classis,

Ov. M. 15, 696; 8, 102:

querno solvunt de stipite funem,

id. F. 4, 333:

fune soluto Currit in immensum carina,

id. Am. 2, 11, 23:

curvo solves viscera cultro (i. e. de corpore ferarum),

Sen. Hippol. 53.—Of rain disengaged from the clouds:

imber caelesti nube solutus,

Ov. A. A. 2, 237: (Lunam) imperfecta vi solvere tantum umorem, disengage only the moisture, i. e. from the earth:

cum solis radii absumant,

Plin. 2, 9, 6, § 45:

solutum a latere pugionem,

detached from his side, Suet. Vit. 15.—

Esp., of ships: navem solvere, to free a ship from the land, i. e. to set sail, weigh anchor, leave land, depart.

With acc. alone:

eisce confectis navem solvimus,

Plaut. Merc. 1, 1, 91:

navim cupimus solvere,

id. Mil. 4, 7, 17:

naves solvit,

Caes. B. G. 4, 36; 5, 8; id. B. C. 1, 28; 3, 14; 3, 26;

3, 102: primis tenebris solvit navem,

Liv. 45, 6:

postero die solvere naves (jussi),

id. 29, 25 fin.; Nep. Hann. 8, 2:

classem solvere,

Liv. 45, 41; Prop. 3, 7 (4, 6), 23.—

With ab and abl.:

navis a terra solverunt,

Caes. B. C. 3, 101:

quinto inde die quam ab Corintho solverit naves,

Liv. 31, 7 med.:

solvunt a litore puppes,

Luc. 2, 649.—

With ex and abl.:

nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,

Plaut. Am. 1, 1, 259:

interea e portu nostra navis solvitur,

id. Bacch. 2, 3, 54.—

With abl.:

complures mercatores Alexandria solvisse,

Cic. Off. 3, 12, 50:

portu solventibus,

id. Mur. 2, 4.—

Absol. (sc. navem or naves):

tertia fere vigilia solvit,

Caes. B. G. 4, 23:

nos eo die cenati solvimus,

Cic. Fam. 16, 9, 2:

altero die quam a Brundusio solvit,

Liv. 31, 14 init.:

qui inde solverant,

Val. Max. 1, 7, 3:

solvi mare languido,

Sen. Ep. 53, 1:

fortasse etiam ventis minantibus solves,

id. Ben. 2, 35, 5:

non eadem est his et illis causa solvendi,

making sea-voyages, id. Q. N. 5, 18, 16.—

With navis, etc., as subj., to leave the land (sc. se a litore):

naves XVIII. ex superiore portu solverunt,

Caes. B. G. 4, 28; and by another change of construction: solvimus oram, we freed the shore, i.e. from the ship, Quint. 4, 2, 41; id. Ep. ad Tryph. 3.—

Poet. usages:

de litore puppis solvit iter,

clears the voyage, Stat. S. 5, 1, 243:

nec tibi Tyrrhena solvatur funis harena,

Prop. 1, 8, 11 (cf.: retinacula solvere, c. supra).—

Of secretions from the body ( poet. and in post-Aug. prose):

tempore eo quo menstrua solvit,

Lucr. 6, 706:

cruor solvitur,

Stat. Th. 9, 530:

lacrimas solvere,

id. Achill. 2, 256:

solutis lacrimis,

Claud. Ruf. 2, 258; so,

partus solvere,

to bear, bring forth, be delivered of offspring, Ov. F. 3, 258; Stat. Th. 5, 461; Plin. 28, 3, 6, § 33; 32, 1, 1, § 6.—

To loosen an object from that which holds it together, to break up, part, dissolve, disperse, divide, take apart, scatter.

In gen.:

omne colligatum solvi potest,

Cic. Fin. 11.—

Of structures ( poet. and in post-Aug. prose):

solvere naves et rursus conjungere,

Curt. 8, 10, 3:

solvere quassatae parcite membra ratis,

Ov. Tr. 1, 2, 2:

dubitavit an solveret pontem,

Curt. 4, 16, 8:

solvere pontem,

Tac. A. 1, 69:

si pons solutus sit,

Dig. 2, 11, 2, § 7:

solutus pons tempestatibus,

Just. 2, 13, 9:

currum (solis) solutum,

Manil. 1, 740.—

Of woven stuff:

solvens texta,

Prop. 2, 9, 6.—

Of mountains:

utrimque montes solvit (Hercules),

Sen. Herc. Fur. 237:

tridente Neptunus montem solvit,

id. Agam. 553.—

Of the neck:

soluta cervix silicis impulsu,

broken, Sen. Troad. 1119.—

Of a comet:

momentum quo cometes solutus et in duas partes redactus est,

Sen. Q. N. 7, 16, 3.—

Of the hair, to loosen, untie, let fall:

solve capillos,

Ov. Am. 3, 9, 3:

crinem,

id. A. A. 3, 784; id. M. 11, 682; 13, 584; Prop. 2, 15 (3, 7), 46:

comas casside,

Ov. F. 3, 2; cf. id. ib. 4, 854.—

Of the earth (so mostly P. a., q. v. infra;

post-Aug.): ita in terrae corpore evenit ut partes ejus vetustate solvantur, solutae cadant,

Sen. Q. N. 6, 10, 2:

ubi montis latus nova ventis solvit hiems,

Stat. Th. 7, 745. —

To dissolve; pass., to be dissolved, changed, to pass over into ( poet. and postclass. for dissolvere, or transire in); constr. absol., or with in and acc.

Of a change into air or gas:

calor mobiliter solvens, differt primordia vini,

dissolving, parts the molecules of the wine, Lucr. 6, 235:

nam materiai copia ferretur per inane soluta,

id. 1, 1018; so id. 1, 1103:

ita fatus in aera rursus solvitur,

Stat. Th. 5, 285;

nec in aera solvi Passa, recentem animam caelestibus intulit astris,

Ov. M. 15, 845.—

Into a liquid, to melt:

saepe terra in tabem solvitur,

Sen. Q. N. 3, 15, 7:

terram quam diximus esse mutabilem et solvi in umorem,

id. ib. 3, 29, 4:

nullum tellus se solvit in amnem,

Luc. 2, 408; ipsum in conubia terrae Aethera, cum pluviis rarescunt nubila, solvo, dissolve into the embrace of the earth, i. e. change into rain, Stat. S. 1, 2, 186:

ex Aethiopiae jugis solutas nives ad Nilum decurrere,

Sen. Q. N. 4, 2, 17; so,

nivem solvere,

id. ib. 4, 5, 2; Ov. Am. 3, 6, 93; Sen. Herc. Oet. 729:

rigor auri solvitur aestu,

Lucr. 1, 493:

ferrum calidi solvant camini,

Manil. 4, 250:

cerae igne solutae,

Ov. A. A. 2, 47:

Iris cum vino triduo non solvitur,

Plin. 21, 20, 83, § 142:

(herba) quinto die solvitur,

id. 26, 14, 88, § 148.—

Of putrefaction:

(vitulo) per integram solvuntur viscera pellem,

Verg. G. 4, 302.—

Of change in general:

inque novas abiit massa soluta domos,

Ov. F. 1, 108:

repentino crementur incendio, atque ex tanta varietate solvantur atque eant in unum omnia (sc. all the heavenly bodies),

Sen. Ben. 6, 22.—

Of expansion by heat:

(uva) cum modo frigoribus premitur, modo solvitur aestu,

Ov. A. A. 2, 317.—

Hence, solvere, absol., to rarefy:

gravitas aeris solvitur,

Sen. Q. N. 5, 5, 1.—

Solvi in, to pass into, become:

in cacumine (herbae) capitula purpurea quae solvantur in lanugines,

Plin. 27, 8, 39, § 61.—Of a wave:

donec in planitiem immotarum aquarum solvatur,

disappears in, Sen. Q. N. 1, 2, 2:

postremi (equi) solvuntur in aequora pisces (= solvuntur in pisces),

Stat. Th. 2, 47: lumina in lacrimas solventur, stream with tears. —Hence, solvere, causative, to make pass over, to make vanish in: circulum in pulverem, in quo descriptus est, solvere, Sen. Ep. 74, 27: soluti agri, the boundaries of which are effaced, Sic. Fl. Cond. Agr. p. 3 Goes.—

To consume, to destroy, dissolve:

solvere orbes,

Manil. 1, 497:

ni calor et ventus... interemant sensum diductaque solvant (i.e. sensum),

Lucr. 3, 287:

(Cato) ferrei prope corporis animique, quem ne senectus quidem, quae solvit omnia, fregerit,

Liv. 39, 40, 11:

si (cometae) sunt purus ignis... nec illos conversio mundi solvit,

Sen. Q. N. 7, 2, 2:

(turbo) ab eo motu, qui universum trahit, solveretur,

id. ib. 7, 9, 4:

tabes solvit corpora,

Luc. 6, 18; 7, 809:

nec solum silvas, sed saxa ingentia solvit (ignis),

id. 3, 506:

ne tegat functos humus, ne solvat ignis,

Sen. Thyest. 750.—So, vitam solvere, to extinguish life, esp. of gradual or easy death:

solvas potius (vitam), quam abrumpas, dummodo, si alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas,

Sen. Ep. 22, 3:

hanc mihi solvite vitam,

Prop. 2, 9, 39.—

Trop.

To free, release, loose, emancipate, set free; constr. absol., with abl. or ab and abl.; rarely with gen.

From the body, etc.:

teque isto corpore solvo,

Verg. A. 4, 703:

soluta corpore anima,

Quint. 5, 14, 13:

qui solutas vinculis animas recipit,

Sen. Cons. 28, 8: si animus somno relaxatus solute (i. e. free from the shackles of the body) moveatur ac libere, Cic. Div. 2, 48, 100:

vocem solvere,

to set free the voice, to speak, Stat. S. 3, 1; Sen. Thyest. 682; so, responsa solve (pregn. = utter and disclose), Sen. Oedip. 292:

suspiria solvit,

Stat. Th. 11, 604:

solvat turba jocos,

Sen. Med. 114:

solutos Qui captat risus hominum (= quem juvat risus hominum solvere),

Hor. S. 1, 4, 83:

Ausonii... versibus incomptis ludunt risuque soluto,

unrestrained, free, Verg. G. 2, 386.—

Of members or parts of the body: linguam solvere, to unfetter the tongue (sc. vinculis oris), to give flow to words:

linguam (Juno) ad jurgia solvit,

Ov. M. 3, 261:

lingua devincta nec in motus varios soluta,

Sen. Ira, 1, 3, 7:

ut quisque contemptissimus est, ita linguae solutissimae est,

id. Const. 11, 3:

(fama) innumeras solvit in praeconia linguas,

Luc. 1, 472. —Solvere bracchia, poet., to unfetter the arms, i. e. to move them:

magna difficili solventem bracchia motu,

Stat. Achill. 1, 604; cf.

of the free motions of animals: columbae soluto volatu multum velociores,

unrestrained flight, Plin. 10, 36, 52, § 108.—

From obligations and debts:

solvit me debito,

Sen. Ben. 6, 4, 1:

an nos debito solverit,

id. Ep. 81, 3:

ut religione civitas solvatur,

Cic. Caecin. 34, 98; Liv. 7, 3, 9:

te decem tauri... Me tener solvet vitulus (sc. religione),

Hor. C. 4, 2, 54.—So from a military oath:

hoc si impetro, solvo vos jurejurando,

Just. 14, 4, 7.—Sacramento or militia solvere, to dismiss a soldier from service:

sacramento solvi,

Tac. A. 16, 13:

cum quis propter delictum sacramento solvitur,

Dig. 49, 16, 13:

militia solvere,

Tac. A. 1, 44.— Munere (publico) solvere, to exempt from public duties:

ut Ilienses publico munere solverentur,

Tac. A. 12, 58.—With obj. inf.:

ut manere solveretur,

that he should be excused from the duty of remaining, Tac. A. 3, 29.—

From guilt and sin, to acquit, absolve, cleanse (cf. absolvere, to acquit of crime):

si ille huic (insidias fecerit), ut scelere solvamur,

be held guiltless, Cic. Mil. 12, 31:

atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit,

id. ib. 4, 9:

sit capitis damno Roma soluta mei,

Ov. F. 6, 452:

ipsum quoque Pelea Phoci Caede per Haemonias solvit Acastus aquas,

id. ib. 2, 40:

Helenen ego crimine solvo,

id. A. A. 2, 371:

quid crimine solvis Germanum?

Stat. Th. 11, 379:

solutam caede Gradivus manum restituit armis,

Sen. Herc. Fur. 1342. —

From feelings, etc.:

quae eos qui quaesissent cura et negotio solverent,

Cic. Rep. 1, 18, 30:

cum ego vos solvi curis ceteris,

Ter. Hec. 2, 1, 33:

senatus cura belli solutus,

Plin. 22, 3, 4, § 7:

pectus linquunt cura solutum,

Lucr. 2, 45:

his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem vindicati,

Cic. N. D. 1, 20, 56:

soluti metu,

Liv. 41, 14 init.; 27, 51:

solvent formidine terras,

Verg. E. 4, 14:

solve metu patriam,

Prop. 4 (5), 6, 41:

metu belli Scythas solvit,

Just. 9, 2, 2; so id. 14, 2, 5:

haec est Vita solutorum misera ambitione,

Hor. S. 1, 6, 129:

soluti a cupiditatibus,

Cic. Agr. 1, 9, 27:

his concitationibus quem vacuum, solutum, liberum videris,

id. Tusc. 5, 15, 43: et tu solve me dementia, [p. 1726] Hor. Epod. 17, 43:

longo luctu,

Verg. A. 2, 26:

tristem juventam solve (i. e. juventam tristitia),

Sen. Hippol. 450:

solvite tantis animum monstris, solvite, superi,

id. Herc. Fur. 1063:

Quis te solvere Thessalis Magus venenis poterit?

Hor. C. 1, 27, 21. — Poet.:

solvit animis miracula (for animos miraculis),

the soul from superstition, Manil. 1, 103.—And of animals:

rabie tigrim,

Manil. 5, 707.— Absol.:

ut ad praecepta quae damus possit ire animus, solvendus est (i. e. perturbationibus),

Sen. Ep. 95, 38:

calices, quem non fecere contracta in paupertate solutum?

i. e. from cares, Hor. Ep. 1, 5, 20:

solvite animos,

Manil. 4, 12.—With in:

vix haec in munera solvo animum,

i. e. free it from passions and so make it fit for these duties, Stat. S. 5, 3, 33.—

From sleep, very rare:

ego somno solutus sum,

awoke, Cic. Rep. 6, 26, 29 (cf.: somno solvi, to be overwhelmed by sleep, 2. b, g infra).—

From labor, business, etc.:

volucres videmus... solutas opere volitare,

Cic. Or. 2, 6, 23:

solutus onere regio, regni bonis fruor,

Sen. Oedip. 685.— Poet.:

Romulus excubias decrevit in otia solvi,

to be relieved from guard and enjoy leisure, Prop. 4 (5), 4, 79.—

From rigidity, austerity, stiffness, etc., to relax, smooth, unbend, quiet, soothe ( poet. and in post-Aug. prose):

frontem solvere disce,

Mart. 14, 183:

saltem ora trucesque solve genas,

Stat. Th. 11, 373:

solvit feros tunc ipse rictus,

Sen. Herc. Fur. 797.— Poet.:

solvatur fronte senectus = frons senectute (i. e. rugis), solvatur,

be cleared, Hor. Epod. 13, 5:

vultum risu solvit,

relieves, Val. Max. 4, 3, 5:

risum judicis movendo, et illos tristes affectus solvit, et animum renovat,

Quint. 6, 3, 1; so,

solvere judicem,

unbend, excite his laughter, id. 11, 3, 3:

solvere qui (potui) Curios Fabriciosque graves (sc. risu),

Mart. 9, 28 (29), 4:

ut tamen arctum Solveret hospitiis animum,

Hor. S. 2, 6, 83:

cujus non contractum sollicitudine animum illius argutiae solvant?

Sen. Cons. Helv. 18, 5.— Transf., pregn.:

solventur risu tabulae,

i. e. the austerity of the judge will be relaxed by laughter, and the complaint dismissed, Hor. S. 2, 1, 86.—Imitated:

quia si aliquid omiserimus, cum risu quoque tota res solvitur,

Quint. 5, 10, 67.—

From any cause of restraint.

To release from siege:

Bassanitas obsidione solvere,

Liv. 44, 30:

patriam obsidione solvere,

Val. Max. 3, 2, 2. —

From moral restraints:

hic palam cupiditates suas solvit,

gave vent to, Curt. 6, 6, 1; v. also P. a., B. 7. infra.—

From laws and rules: legibus solvere.

To exempt from laws, i. e. by privilege:

Vopiscus, qui ex aedilitate consulatum petit, solvatur legibus,

Cic. Phil. 11, 5, 11:

cur M. Brutus legibus est solutus, si, etc.,

id. ib. 2, 13, 31:

ut interea magistratus reliquos, legibus omnibus soluti, petere possetis,

id. Agr. 2, 36, 99:

Lurco, tribunus plebis, solutus est (et lege Aelia et Furia),

id. Att. 1, 16, 13:

solvatne legibus Scipionem,

Auct. Her. 3, 2, 2:

petente Flacco ut legibus solverentur,

Liv. 31, 50, 8:

Scipio legibus solutus est,

id. Epit. 56:

Licet enim, inquiunt, legibus soluti sumus, attamen legibus vivimus,

Just. Inst. 2, 17, 8; cf.:

ut munere vigintiviratus solveretur,

Tac. A. 3, 29.— Transf., of the laws of nature, etc.:

(aestus) illo tempore, solutus legibus, sine modo fertur,

Sen. Q. N. 3, 28, 6:

solus (sapiens) generis humani legibus solvitur,

id. Brev. Vit. 15, 5:

nec leti lege solutas,

Lucr. 3, 687:

nec solvo Rutulos (i. e. legibus fati),

Verg. A. 10, 111.— With gen. (cf. libero), perh. only in phrase testamenti solvere, to release from a testamentary disposition:

et is per aes et libram heredes testamenti solveret,

Cic. Leg. 2, 20, 51; 2, 21, 53 (less prop. testamenti is taken as attribute of heredes); cf. Gai. Inst. 3, 175, and Hor. C. 3, 17, 16, P. a., B. 5. fin. infra.—

Legibus solutus, not subject to, released from:

reus Postumus est ea lege... solutus ac liber,

i. e. the law does not apply to him, Cic. Rab. Post. 5, 12:

soluti (lege Julia) huc convenistis, ne constricti discedatis cavete,

id. ib. 7, 18.—Of other laws:

solutus Legibus insanis,

Hor. S. 2, 6, 68:

quae sedes expectent animam solutam legibus servitutis humanae,

Sen. Ep. 65, 20.— Transf., of things: soluta legibus scelera sunt, unrestrained by the laws, i. e. crimes are committed with impunity, Sen. Ben. 7, 27, 1.— Of the laws of versification: numerisque fertur Lege solutis, referring to dithyrambic measures, Hor. C. 4, 2, 12 (cf. P. a., B. 11. infra).—

To dissolve, separate objects which are united, to break up, dismiss.

Of troops, ranks, etc.:

ubi ordines procursando solvissent,

Liv. 42, 65, 8:

incomposito agmine, solutis ordinibus,

Curt. 8, 1, 5; so id. 8, 4, 6:

agmina Diductis solvere choris,

Verg. A. 5, 581:

solvit maniplos,

Juv. 8, 154:

solvuntur laudata cohors,

Stat. Achill. 2, 167.—Hence, to separate armies engaged in battle:

commissas acies ego possum solvere,

Prop. 4 (5), 4, 59.—

Of banquets, assemblies, etc.:

convivio soluto,

Liv. 40, 14 fin.:

convivium solvit,

Curt. 8, 5, 24; 8, 6, 16:

Quid cessas convivia solvere?

Ov. F. 6, 675:

coetuque soluto Discedunt,

id. M. 13, 898.—Hence, urbem (Capuam) solutam ac debilitatam reliquerunt, disfranchised, Cic. Agr. 2, 33, 91.—

Of the words in discourse, orationem or versum solvere, to break up a sentence or verse:

(discant) versus primo solvere, mox mutatis verbis interpretari,

Quint. 1, 9, 2:

quod cuique visum erit vehementer, dulciter, speciose dictum, solvat ac turbet,

id. 9, 4, 14:

ut partes orationis sibi soluto versu desideret et pedum proprietates,

id. 1, 8, 13:

non, ut si solvas Postquam discordia tetra, etc., invenias etiam disjecti membra poetae,

Hor. S. 1, 4, 60.—

Implying a change for the worse.

To relax, make effeminate, weaken, by ease, luxury, dissipation, etc. (post-Aug.):

Hannibalem hiberna solverunt,

Sen. Ep. 51, 5:

usque eo nimio delicati animi languore solvuntur,

Sen. Brev. Vit. 12, 6:

infantiam statim deliciis solvimus,

Quint. 1, 2, 6:

solutus luxu,

id. 3, 8, 28; so Tac. A. 11, 31.—With in and acc.:

soluti in luxum,

Tac. H. 2, 99:

in lasciviam,

id. ib. 3, 38.— Transf.: versum solvere, to deprive a verse of its proper rhythm:

si quinque continuos dactylos confundas solveris versum,

Quint. 9, 4, 49.—

To relax, benumb the limbs or body;

as by narcotics, terror, sickness, exhaustion: multaque praeterea languentia membra per artus solvunt,

Lucr. 6, 798:

ima Solvuntur latera,

Verg. G. 3, 523:

solvi debilitate corporis,

paralyzed, Val. Max. 1, 7, 4:

ut soluto labitur moriens gradu,

Sen. Hippol. 368.—In mal. part., Hor. Epod. 12, 8; cf. Verg. G. 3, 523.— Poet.:

illum aget, penna metuente solvi, Fama superstes,

Hor. C. 2, 2, 7.—Of the mind:

segnitia (oratoris) solvit animos,

wearies, Quint. 11, 3, 52:

mentes solvere,

to make insane, Plin. 25, 3, 7, § 25.—

By frost ( poet.):

solvuntur illi frigore membra,

Verg. A. 12, 951; 1, 92.—

By sleep ( poet. for sopio):

homines volucresque ferasque Solverat alta quies,

Ov. M. 7, 186:

corpora somnus Solverat,

id. ib. 10, 369:

molli languore solutus,

id. ib. 11, 648;

11, 612: altoque sopore solutum,

id. ib. 8, 817:

somno vinoque solutos,

id. F. 2, 333; Verg. A. 9, 236:

ut membra solvit sopor,

id. ib. 12, 867:

non solvit pectora somnus,

Sen. Agam. 76.—With in:

solvitur in somnos,

Verg. A. 4, 530.— Transf., of the sea:

aequor longa ventorum pace solutum,

lulled to sleep, Stat. Th. 3, 255.—

By death: solvi, to die ( poet. and in post-Aug. prose):

ipse deus, simulatque volam, me solvet,

Hor. Ep. 1, 16, 78:

corporibus quae senectus solvit,

Curt. 89, 32 (cf. A. 4. supra):

(corpus) quam nullo negotio solvitur,

Sen. Q. N. 3, 27, 2:

alius inter cenandum solutus est,

id. Ep. 66, 43:

ubicumque arietaveris, solveris,

id. Cons. Marc. 11, 3:

me fata maturo exitu facilique solvant,

Sen. Troad. 605:

solvi inedia,

Petr. 111:

sic morte quasi somno soluta est,

Flor. 2, 21, 11.—Hence,

Of logical dissolution, to refute:

non tradit Epicurus quomodo captiosa solvantur,

how fallacies are refuted, Cic. Fin. 1, 7, 22:

argumentum solvere,

Quint. 2, 17, 34:

solutum scies quod nobis opponitur,

Sen. Const. 12, 3.—

To disperse, dispel, as of a cloud:

deorum beneficia tempestiva ingentes minas interventu suo solventia,

Sen. Ben. 4, 4, 2.

To loose, remove, cancel that which binds any thing.

In a corporeal sense.

In gen., to loose (weaker than rumpo;

post-Aug.): effringere quam aperire, rumpere quam solvere putant robustius,

Quint. 2, 12, 1:

qua convulsa tota operis colligatio solveretur,

Val. Max. 8, 14, 6:

supera compage soluta,

Stat. Th. 8, 31.—

To remove a fetter, bridle, etc.:

nullo solvente catenas,

Ov. M. 3, 700: vincla jugis boum, Tib. 2, 1, 7:

solvere frenum,

Phaedr. 1, 2, 3:

loris solutis,

Ov. A. A. 1, 41.— Transf., of prisons:

qui, solutis ergastulis, exercitus numerum implevit,

Liv. Ep. 56; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 13; 11, 13, 2.—Of frost:

gelu solvitur,

it thaws, Tac. H. 1, 79:

solvitur acris hiems,

Hor. C. 1, 4, 1.—Of clouds:

facit igitur ventum resoluta nubes, quae plurimis modis solvitur,

Sen. Q. N. 5, 12, 5; 5, 12, 1.—Of the grasp of hands, fingers, etc.:

Aeacides a corpore bracchia solvit,

looses his hold, Ov. M. 11, 246:

indigno non solvit bracchia collo,

Stat. Th. 5, 217:

digitis solutis abjecit jaculum,

id. ib. 8, 585.—

To untie a string, cord, necklace, etc., slacken or unlock an enclosure, open a box, trunk, etc.:

solve vidulum ergo,

Plaut. Rud. 4, 4, 98:

eam solve cistulam,

id. Am. 2, 2, 151:

solve zonam,

untie, id. Truc. 5, 62:

solvisse jugalem ceston fertur,

Stat. Th. 5, 62:

animai nodos a corpore solvit,

Lucr. 2, 950:

nihil interest quomodo (nodi) solvantur,

Curt. 3, 1, 18:

quid boni est, nodos operose solvere, quos ipse ut solveres feceris?

Sen. Ben. 5, 12, 2:

solvere nodum,

Stat. Th. 11, 646:

laqueum quem nec solvere possis, nec abrumpere,

Sen. Tranq. 10, 1:

vix solvi duros a pectore nexus,

Ov. M. 9, 58:

fasciam solve,

Sen. Ep. 80, 10:

solutis fasciis,

Curt. 7, 6, 5:

solvi fasciculum,

Cic. Att. 11, 9, 2:

crinales vittas,

Verg. A. 7, 403:

Parmenion vinculum epistulae solvens,

Curt. 7, 2, 25:

equum empturus solvi jubes stratum,

Sen. Ep. 80, 9:

redimicula solvite collo,

Ov. F. 4, 135:

corollas de fronte,

Prop. 1, 3, 21:

solvere portas,

Stat. Th. 3, 492:

munimina valli,

id. ib. 12, 10:

ille pharetram Solvit,

Ov. M. 5, 380.— Transf., of the veins as enclosures of the blood:

solutis ac patefactis venis,

Sen. Q. N. 3, 15, 5:

venam cultello solvere,

Col. 6, 14; cf.

also: lychnis alvum solvit,

looses the bowels, Plin. 21, 26, 98, § 171; 21, 20, 83, § 140; Suet. Vesp. 24; Tac. A. 12, 67:

ventrem,

Plin. 20, 8, 30, § 74.— Absol. (sc. alvum), Mart. 13, 29:

stomachus solutus = venter solutus,

loose bowels, Petr. 117; Scrib. Comp. 92.—